του Λουη Σερεμετη
Οι φωτογραφίες είναι από τις Κροκεές, και περιέχονται στο φωτογραφικό λεύκωμα «Η ΜΙΚΡΗ ΜΑΣ ΠΟΛΗ (ΚΡΟΚΕΕΣ- ΛΕΒΕΤΣΟΒΑ), του αείμνηστου Πέτρου Λιακάκου! Φωτογράφος είναι ο ίδιος! Ευχαριστώ πολύ το Krokeαi.gr για την ευγενική προσφορά των φωτογραφιών, την επιμέλεια, και την παρουσίαση του θέματος!!!
Ακόμα ένα καλοκαίρι φεύγει χωρίς να το καταλάβουμε, αλλά καθώς χαλάρωσαν τα μέτρα, είναι καιρός να βγούμε να ξεσκάσουμε λιγάκι πριν μας προλάβει η κατάθλιψη. Είναι και μια ευκαιρία να ξεφύγουμε από ατέλειωτες συζητήσεις, παραφιλολογίες και τσακωμούς για ιούς και εμβόλια. Παλιά, τα καλοκαίρια τα περιμέναμε πως και πως για τις διάφορες ψυχαγωγικές και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Όμως η υγειονομική κρίση τα έφερε όλα τούμπα, ο κόσμος οικονομικά και ψυχολογικά είναι «μαγκωμένος», και για άλλη μια χρονιά ματαιώθηκαν οι καλοκαιρινές εκδηλώσεις, συναυλίες, οι βραδιές συλλόγων, τα τοπικά πανηγύρια, κλπ.
Φέτος η Κοινωφελής Δημοτική Επιχείρηση του Δήμου Ευρώτα «Ευρώτειος Πολιτεία», ανακοίνωσε το πρόγραμμα των καλοκαιρινών πολιτιστικών εκδηλώσεων, και την μερίδα του λέοντος πήραν τα μεγάλα διαμερίσματα, και τα μικρότερα κανά θεατράκι και καραγκιόζη! Είναι μια φτηνή λύση για τους Δημάρχους και τους τοπικούς άρχοντες οι παραστάσεις με Καραγκιόζη. Θα παιχτούν με επιχορήγηση του Δήμου σε κάμποσα μικρά χωριά του Δήμου μας σαν καλοκαιρινές πολιτιστικές εκδηλώσεις, και υπάρχει αρκετή και δικαιολογημένη γκρίνια από τους κατοίκους τους για παραμέληση και άνιση μεταχείριση!
Να ξέρουν οι άρχοντες του τόπου ότι καλές και φτηνές λύσεις είναι και οι μουσικές και θεατρικές παραστάσεις από ερασιτεχνικά σχήματα (θεατρικά, μουσικά, χορευτικά), και από τμήματα πολιτιστικών συλλόγων, τα οποία συνεχίζουν την διάδοση της λαϊκής παράδοσης, της τοπικής ιστορίας και κληρονομιάς. Σχήματα που καταφέρνουν να υπάρχουν κυρίως χάρη στην θέληση και την όρεξη όσων συμμετέχουν σ’ αυτά, και στην οικονομική στήριξη των μελών τους, κόντρα στην κάθε αδιαφορία του κράτους και της τοπικής αυτοδιοίκησης.
Όμως τα πάντα στην ζωή δεν είναι «άρτος και θεάματα», ούτε οι ανέσεις! Είναι η ποιότητα της ζωής, και η μόρφωση που προσφέρει ο πολιτισμός. Οι όποιες επιλογές για τις καλοκαιρινές εκδηλώσεις είναι ζήτημα πολιτιστικής παιδείας, γνώσης της τοπικής ιστορίας, και φανερώνουν την σημασία που δίνει κανείς στην λαϊκή παράδοση. Είναι λοιπόν θέμα προτεραιοτήτων, πολιτικής βούλησης, και διάθεσης να μπει πιο βαθιά το χέρι στην τσέπη.
Τα Λεβέτσοβα (Κροκεές), ανέκαθεν φημίζονταν για τις πλούσιες εκδηλώσεις με λαϊκά γλέντια, παραδοσιακούς χορούς, θέατρα, και συναυλίες, όπου μέσα από τα μελοποιημένα ποιήματα έγινε γνωστή η ποίηση σε όλους! Πολλά τα αφιερώματα στους Βρεττάκο, Ρίτσο, Σεφέρη, Θεοδωράκη κ.α από τον Πολιτιστικό Σύλλογο και άλλους συλλόγους. Ήταν γνωστός σε όλη την Λακωνία ο «πολιτιστικός Αύγουστος» που διοργάνωνε ο Πολιτιστικός Σύλλογος των Κροκεών με άλλους μαζικούς φορείς! Τα καλοκαίρια όργωναν την Ελλάδα και πολλά θεατρικά μπουλούκια από την Αθήνα, και έτσι έφεραν το θέατρο σε κάθε γωνιά της Ελλάδας!
Παράλληλα υπήρχαν και οι γνωστές καλοκαιρινές ατραξιόν που τραβούσαν το ενδιαφέρον των θεατών, ντόπιων και επισκεπτών. Γίνονταν στις πλατείες, στα γήπεδα και στις αλάνες, και ήταν παραστάσεις από παραδοσιακούς θιάσους Καραγκιόζη, από γνωστούς πρωτοπαλαιστές («Μασίστες»), από ταχυδακτυλουργούς, «φακίρηδες», κάποιους με μαϊμούδες και αρκούδες, καθώς και τα πανηγύρια με τα παιχνίδια του λούνα πάρκ που κατασκήνωναν στα «Αλώνια»!
Καραγκιόζης και παραδοσιακοί καραγκιοζοπαίχτες.
Με την ευκαιρία των παραστάσεων του Καραγκιόζη λοιπόν, να πούμε ότι μέχρι τη δεκαετία του ‘60 είχαμε και στο χωριό δικούς μας καραγκιοζοπαίχτες! Ονομαστοί ήταν ο γέρο Νικολής ο Γορανίτης και ο Λεωνίδας Γορανίτης, και οι δύο με τις μουσικές κομπανίες τους που έδιναν μοναδικές παραστάσεις! Σε κάθε γειτονιά στηνόταν ο μπερντές με μια λάμπα ασετιλίνης και τις χειροποίητες φιγούρες, και όλοι γελούσαν με την ψυχή τους! Πέρασαν όμως και γνωστοί και θρυλικοί καραγκιοζοπαίχτες, όπως ο Ευγένιος Σπαθάρης και άλλοι!
Ο «μασίστας» Σαμψών.
Ο Γιάννης Κεσκελίδης, ο γνωστός «Σαμψών», ήταν πρωτοπαλαιστής και μασίστας, που με τις επιδείξεις δύναμης μεγάλωσαν γενιές! Όταν ήταν να περάσει και από το χωριό μας, το φώναζε τρείς μέρες πριν ο ντελάλης, και όλος ο κόσμος μαζεύτηκε στην πλατεία να τον δει ζωντανά! Και τι δεν είδαμε! Έσερνε αυτοκίνητα με τα δόντια του, λύγιζε πέταλα αλόγων, έσκιζε τηλεφωνικούς καταλόγους, έσπαγε με βαριοπούλα τσιμεντόλιθους στο κεφάλι του και μάρμαρα πάνω στο στομάχι του, λυνόταν από τις αλυσίδες του σαν να ήταν κλωστές! Ακόμα θυμούμαστε τις κηλίδες αίματος στο πρόσωπο, καθώς έσπαγε στο κεφάλι του ξύλα, μάρμαρα και πέτρες! Στο τέλος της καριέρας του, όταν η ζωή και η συμπεριφορά των Ελλήνων είχε αλλάξει προς την «κουλτούρα», όλο και πιο λίγοι συγκεντρώνονταν για να χαζέψουν και να χειροκροτήσουν τους άθλους του, και ελάχιστοι του έριχναν ένα κέρμα στο καπέλο του!
Οι ταχυδακτυλουργοί και οι φακίρηδες.
Με τα σπαθιά, τις φωτιές, τα μαντήλια, τους λαγούς και τις τράπουλες, έκαναν τα δικά τους κόλπα και καθήλωναν με τις δεξιότητες τους μικρούς και μεγάλους! Άλλοι τα πίστευαν, άλλοι όχι. Μια φορά λέγανε ότι κάποιος είχε βρει στο χωράφι μια φιδοφορεσιά, την έβαλε στο σακάκι του να κάνει πλάκα το βράδυ στην παρέα του και την ξέχασε στην τσέπη του. Την ώρα που ο φακίρης έκανε τα κόλπα του, αυτόν δεν τον ξεγελούσε, και δεν έβλεπε αυτά τα «φακιρικά» που βλέπανε οι άλλοι! Μόλις το ακούσαμε αυτό με τις φιδοφορεσιές, ξαμοληθήκαμε στα χωράφια να βρούμε φιδοφορεσιές να μην μας κοροϊδεύει ο φακίρης! Όμως αν και εξοπλιστήκαμε με φιδοφορεσιές, και την επόμενη φορά όλοι τα ίδια βλέπαμε! 
Η αρκούδα.
Μας έκανε τρομερή εντύπωση που βλέπαμε από κοντά μια αρκούδα, ένα περήφανο, και το πιο δυνατό ζώο! Όμως δεν του άξιζε τέτοιο χάλι! Τους αρκουδιάρηδες δεν τους χωνεύαμε γιατί τις βασάνιζαν, τις άφηναν σχεδόν νηστικές και εξαντλημένες, και το ξύλο που τους έριχναν! Έκαναν και μια τρύπα στην μύτη του ζώου για να περαστεί ένας χαλκάς για να μην αντιστέκεται η αρκούδα, και να την οδηγεί για να οικονομήσει όπου θέλει αυτός ο καχεκτικός μαύρος γύφτος ξεδοντιάρης!
Τις εκπαίδευαν να χορεύουν πάνω σε καυτές λαμαρίνες, και την ώρα που καίγονταν και ανασήκωναν πότε το ένα πόδι και πότε το άλλο για να ανακουφιστούν, αυτοί χτυπούσαν το ντέφι σύμφωνα με τον ρυθμό που άλλαζαν το πόδι! Και κάθε φορά που τους χτυπούσαν το ντέφι και τους τραγουδούσαν το «σήκω χόρεψε κουκλί μου να σε δω να σε χαρώ», αυτές θυμόντουσαν το κάψιμο, και σηκωνόντουσαν σαν να χόρευαν! Λένε ότι τις περισσότερες φορές οι «εκπαιδευτές» σκότωναν τη μητέρα για να αιχμαλωτίσουν το μικρό!
Η μαϊμού!
Με τη μαϊμού ήταν αλλιώς, δεν υπέφερε όσο η αρκούδα, ήταν ευκίνητη, είχε χάρη στις κινήσεις, έτρεχε πέρα δώθε όσο έφτανε η αλυσίδα, σκαρφάλωνε και στην γκλίτσα του μαϊμουδιάρη, και όταν χτυπούσε το ντέφι έκανε τα ακροβατικά της, και τα καμώματά της! Την ρωτούσε το αφεντικό της και μας έδειχνε «πως καθρεφτίζονται τα όμορφα κορίτσια, «πως χτενίζονται τα αγόρια για το πανηγύρι», «πως ντρέπονται τα κορίτσια», «πως κρατάει ο τσοπάνης την γκλίτσα», «πως κουνάει η μάνα το μωρό», «πώς αγκαλιάζει ο γέρος τη γριά»! Στο τέλος έπαιρνε η ίδια το καπέλο και τριγυρνούσε για να εισπράξει το εισιτήριο!
Τα πανηγύρια.
Στα «Αλώνια», στην δεύτερη πλατεία του χωριού, τα καλοκαίρια ερχόντουσαν τα πανηγύρια και καθόντουσαν έναν μήνα! Οι «πανηγυριώτες» όπως τους λέγαμε πήγαιναν παντού, ήταν κάτι σαν περιφερόμενα «Λούνα πάρκ», και έστηναν τις παράγκες τους όπου έμεναν κιόλας μέσα, στέριωναν τις κούνιες για μικρούς και μεγάλους, τους «γύρους» που καβάλαγαν τα παιδιά στα ζωάκια και τα αυτοκινητάκια, τις τραμπάλες, την σκοποβολή, τους κρίκους που έριχναν και κέρδιζαν μπουκάλια με ποτά με το γνωστό «πέντε κρίκοι ένα τάλιρο για περάστε παρακαλώ», τα ποδοσφαιράκια, ποδήλατα και άλλα παιχνίδια. Είχαν και ένα μεγάλο «τζουκ μπόξ» με πολλούς δίσκους πικάπ όπου έριχνες ένα φράγκο και έπαιζε όποιο τραγούδι σου άρεσε! Εμείς όταν κονομάγαμε κανά φράγκο, τρουπώναμε στα κρυφά κάτω από τους μουσαμάδες που είχαν οι παράγκες, φτάναμε στο «τζουκ μπόξ», και πατάγαμε το κουμπί που έγραφε το τραγούδι «το πιτσιρίκι»! Τα πανηγύρια ήταν μια διασκέδαση για μικρούς και μεγάλους, μια ευκαιρία για μια βόλτα της οικογένειας συνοδεύοντας απαραίτητα τα ανήλικα.
«Η άγρια γυναίκα της Αφρικής»!
Υπήρχαν θεάματα και για τους ηλικιωμένους, για γριές και γέρους! Μια φορά είχε έρθει στα «Αλώνια» ένα συγκρότημα με δύο μεγάλα φορτηγά αυτοκίνητα, που έσερναν από μία μεγάλη καρότσα, σαν λεωφορεία κλεισμένα με λαμαρίνες, που είχαν ζωγραφιές από άγρια μέρη, με ζώα, φίδια και ανθρώπους της ζούγκλας! Είχαν και μικρά καγκελόφραχτα παραθυράκια, γιατί είχαν μέσα κλουβιά με άγρια θερία, εξωτικά πουλιά, φίδια και άλλα αξιοθέατα που δεν τα είχε ξαναδεί ο πολύς κόσμος! Εκτός από τα άγρια ζώα είχαν φέρει και την «άγρια γυναίκα της Αφρικής» όπως την διαφήμιζαν! Πλήρωνες το τάλιρο και έμπαινες για δύο λεπτά μέσα στην καρότσα, περνούσες ένα παραβάν με μια κουρελού, και έβλεπες πίσω από τα κάγκελα ένα καταμούτζουρο αναμαλλιασμένο πλάσμα να χορεύει, να χτυπιέται, και να μουγκρίζει!
Μπήκε και η θειά Κρουστάλλω όλο περιέργεια να δει την «άγρια γυναίκα της Αφρικής» που της είχαν πει, κι εκεί που η «Αφρικάνα» χοροπηδούσε σαν αγρίμι, λύθηκε και έπεσε το σκουτί που φόραγε, και φάνηκαν τα «απόκρυφα σημεία»! Πριν περάσει λοιπόν ένα λεπτό, πετάχτηκε έξω αλλόφρων η θειά, και λέει στην φιλενάδα της την Σταμάτα που περίμενε την σειρά της να μπει: μωρή μας κοροϊδεύουν, δεν είναι γυναίκα, είναι άντρας! Και πως το κατάλαβες μωρή την ρωτάει η Σταμάτα! Να μωρή είδα … «τα ποκείνα του»! Πες μου μωρή τι είδες, είσαι σίγουρη, την ξαναρωτάει η Σταμάτα, και άρχισε το καλαμπούρι! Ναι μωρή είδα «τα απ’ αυτά του… την «κυρία» του, είπε όσο πιο κόσμια μπορούσε η Κρουστάλλω!
Η άλλη, μεγάλη κογιώνα, δεν έχασε την ευκαιρία να την τσιγκλάει συνέχεια μέχρι να της πει αυτό που ήθελε ν’ ακούσει, και την ξαναρωτάει! Μωρή με έσκασες, πες μου τι είδες; Και τότε η Κρουστάλλω από την πολλή πίεση στην ανάκριση «έσπασε», και της λέει: «Μωρή είδα την πούτσα του, ένα πράμα να, μετά συγχωρήσεως», δείχνοντας χαρακτηριστικά το μέγεθος με το χέρι της, και ξελιγώθηκαν όλοι στα γέλια! Έγινε σούσουρο μεγάλο, άρον άρον τα μάζεψαν και έφυγαν, και έληξε άδοξα η παράσταση της «άγριας γυναίκας της Αφρικής»!
Αν νομίζετε ότι ξεφεύγω όταν λέω «παλιοκουβέντες», σας λέω ότι το κάνω συνειδητά! Αυτά πρέπει να λέγονται όπως είναι, επειδή αυτή είναι η ομορφιά τους, το αλάτι τους! Αν τα πεις με «μπίπ», είναι «άνοστα»! Πείτε και γράψτε ό,τι ξέρετε, όπως ξέρετε! Πρέπει να μείνουν!
Έτσι, με τέτοιες ανεπανάληπτες στιγμές περνούσαν τότε τα καλοκαίρια στα χωριά, στις πλατείες και στις γειτονιές, μέχρι που να ξανάρθουν οι παγεροί χειμωνάδες και να μπούνε ξανά τα κεφάλια μέσα! Καλή δύναμη, υγεία, και καλό υπόλοιπο καλοκαιριού!
