γραφει ο Λουης Σερεμετης
Παλιά που δεν υπήρχαν πολλοί μετεωρολόγοι και μακροχρόνιες προβλέψεις, ο κόσμος κοιτούσε κατά που θα συννεφιάσει, από πού θα φυσήξει, από πού θα αστραφτομπουμπουνίσει, για να ξέρει «τι καιρός θα φυσήξει» και από πού θα του έρθει, για να ξέρει να φυλαχτεί!
«Σαν αστράφτει στο Λιοντάρι, βάλε γέρο δυναμάρι. Σαν αστράφτει στην Κουρκούλα,βάλεγέροτηνκατσούλα»! Δηλαδή όσον αφορά την περιοχή μας, άμα άστραφτε από το «Λιοντάρι» Αρκαδίας, τότε η κακοκαιρία ήταν δυνατή και έπεφτε πάνω μας! Έβρεχε και φύσαγε πολύ, οπότε έπρεπε να ετοιμαστούν ανάλογα για την δυνατή βροχή, αλλά και να βάλουν κάποιο αντιστήριγμα στην πόρτα του σπιτιού, πέτρα μεγάλη ή ξύλινο στυλιάρι από αγριλιά, το «δυναμάρι», για να μην την γκρεμίσει ο δυνατός βοριάς!
Αν πάλι άστραφτε από την «Κουρκούλα», μια κορυφή του Πάρνωνα, τότε το γύριζε σε χιονιά! Είναι γνωστό το κρύο που κάνει όταν χιονίζει η «Τσακωνιά» όπως λέγανε τον Πάρνωνα, οπότε ο γέρος εκτός από καλή φωτιά θα έπρεπε να βάλει και την «κατσούλα», ένα χοντρό πλεχτό μάλλινο σκούφο για να το αντέξει! Αυτό που χρειαζόμαστε τώρα είναι μόνο βροχή, και να μην χιονίσει η «Τσακωνιά» και ξεπαγιάσει ο κόσμος και αρρωστήσει γιατί ανέκαθεν παραμόνευε η γρίπη και τα κρυολογήματα, αλλά και για να μην κάνει ζημιά ο πάγος σε όλες τις καλλιέργειες.
Κάπως έτσι και με κάποιες άλλες παραλλαγές ανάλογα τον τόπο είχαμε ακούσει την παροιμία με το «Λιοντάρι» και την «Κουρκούλα», αλλά έτσι ακριβώς μας το έλεγε ένας γεροσυμπέθερος στο Γεράκι, Θεός σχωρέστον, ο Νίκος Π. Μήτρης, αλλά και ο μπατζανάκης μου, ο Παναγιώτης Νικ. Μήτρης, και γελούσαν ακούγοντάς το τα παιδιά που ήταν μικρά
«Μάρτης γδάρτης και κακός παλουκοκάφτης»! Έτσι λέγανε για τον Μάρτη, γιατί τέτοιο καιρό όχι μόνο άδειαζαν οι αυλές από τα ξύλα, αλλά έκαιγε ο κόσμος και ό,τι παλιόξυλα εύρισκε μπροστά του, ακόμα και τις φράχτες! Τούτες τις μέρες έκανε κρύο πολύ αλλά ήταν ξερικό. Μάρτη έχουμε εξάλλου,με τα ξεροβόρια, αλλά μια βροχή την θέλαμε γιατί είχε ξεραθεί ο τόπος, τα δέντρα και τα σπαρτά το χρειάζονται, αλλά έπιανε και εύκολα φωτιά! Έπρεπε να κάνει και λίγο κρύο, αλλά να μην χιονίσει αυτό το «αρχιδοβούνι», όπως το έλεγε χαρακτηριστικά ο αείμνηστος μπάρμπα Μήτσος ο Παντελεάκης, ο δικηγόρος, γιατί θα ξεπαγιάσουμε και θα κάνει ζημιές παντού! Ήταν άνθρωπος μυστήριος, λίγο αθυρόστομος, αλλά σε κάτι τέτοιες περιγραφές πολύ εύστοχος!
«Αν ρίξει ο Μάρτης δυό νερά, κι ο Απρίλης άλλο ένα, χαρά σ’ εκείνον τον γεωργό που’ χει πολλά σπαρμένα» λέγανε από παλιά! Απόψε αργά την νύχτα μας ξύπνησαν και μας ξάφνιασαν ευχάριστα αστραπές και μπουμπουνητιά που είχαμε καιρό να ακούσουμε! Από το παράθυρο είδα ότι ήταν βόρεια, από το «Λιοντάρι», και με χαρά ετοιμαστήκαμε και ψυχολογικά να υποδεχτούμε την βροχή, που ήρθε επιτέλους όπως θέλαμε όλοι, τουλάχιστον εμείς οι αγρότες και όπως λένε τις επόμενες μέρες θα έρθουν και άλλες ακόμα ευεργετικές βροχές! Να λιώσουν τα λιπάσματα, να μαλακώσει το χώμα για να οργωθούν τα χωράφια, να γίνουν τα γεννήματα του κόσμου να υπάρχει το ψωμί!
«Μάρτη βάλε εργάτη και άστονε να ψειρίζεται! Όσο και να τεμπελέψει, έχει μέρα να δουλέψει»! Έτσι λέγανε για αυτήν την εποχή που η μέρα έχει μεγαλώσει αρκετά, κοντεύουμε πλέον στην εαρινή ισημερία, και οι δουλειές στα χωράφια είναι μαζεμένες πολλές και πιεστικές λόγω του καιρού. Ανάμεσα στις δουλειές είναι το κλάδεμα των δέντρων, και ειδικά το κλάδεμα και το σκάψιμο των αμπελιών. Κουραστική δουλειά το σκάψιμο, ήθελε πολλά και γερά χέρια που τότε υπήρχαν, είχε αρχίσει και η νηστεία της Σαρακοστής, ο κόσμος νήστευε το κρέας το τυρί και το αυγό, οπότε η φασολάδα με την ρέγγα το μισόκιλο κρασί και τα άλλα νηστίσιμα λαδερά, έδιναν και έπαιρναν! Αυτήν την παροιμία την λέγανε όταν δεν υπήρχε το οχτάωρο, τα ρολόγια ήταν περιττά, και οι εργάτες δούλευαν στο χωράφι «από ήλιο σε ήλιο», τότε που τα αφεντικά τους διάλεγαν! Τώρα οι εργάτες έχουν όλοι ρολόι, σχολάνε στην ώρα τους, και μόνο τα αφεντικά δουλεύουν χωρίς να το κοιτάνε πια!
«Πριτς Μάρτη μου, τα έβγαλα τα αρνοκάτσικά μου» λέει μια άλλη παροιμία! Σύμφωνα με την τοπική παράδοση ήταν μια γριά τσοπάνα που πίστευε ότι αφού κόντευε να βγεί ο Μάρτης, γλίτωσαν τα ζωντανά της από το κρύο, και του είπε περιγελώντας τον: πρίτς Μάρτη μου δεν δε έχω ανάγκη πιά! Τότε ο Μάρτης για να της αποδείξει ότι ήταν ακόμα παρόν, έκανε πολύ κρύο! Τα πρόβατά της πάγωσαν και έγιναν πέτρες! Μάλιστα υπάρχει μια περιοχή «της γριάς τα πρόβατα», στα Λαγιώτικα μέρη κοντά σε Κροκεές και Στεφανιά, με πολλές πέτρες διάσπαρτες σε ένα χωράφι που μοιάζουν με πρόβατα μαρμαρωμένα, και έτσι μάθαμε τον σχετικό μύθο ! Την λέμε για να δείξουμε ότι δεν πρέπει να υποτιμούμε κινδύνους που πάντα παραμονεύουν, επειδή έτσι μας φαίνεται!
Άλλες παροιμίες για τον Μάρτη είναι:
«Τα λόγια σου μοιάζουνε σαν του Μαρτιού τα χιόνια» , ότι δηλαδή τα λόγια σου ξεχνιούνται τόσο εύκολα, όσο εύκολα λιώνουν του Μάρτη τα χιόνια!
«Μην σε γελάσει ο Μάρτης το πρωί και χάσεις την ημέρα», ότι δηλαδή ο καιρός είναι ευμετάβλητος, και το πρωί μπορεί να σε ξεγελάσει για το υπόλοιπο της ημέρας που θα είναι καλό!
«Κάλλιο Μάρτη καρβουνιάρη, παρά Μάρτη καψαλιάρη», ότι δηλαδή καλύτερα να κάθεσαι στο τζάκι, να βρέχει και να κάνει και λίγο κρύο για να συμβαδίζει με την εποχή, παρά να κάνει ξέρα και ζέστες που είναι βλαπτικές για τους αγρότες!
Και για να καλοκαρδίσω λίγο, άφησα για το τέλος το «από Αύγουστο χειμώνα, κι από Μάρτη καλοκαίρι», που δεν χρειάζεται επεξήγηση!
