του Λουη Γ Σερεμετη
Η εμποροπανήγυρη, το γνωστό παζάρι, είναι ένα από τα παλιότερα έθιμα και μια συνήθεια πολλών περιοχών που συνεχίζει να αναβιώνει κάθε χρόνο, παρόλο που πέρασαν δεκάδες χρόνια, και άλλαξαν οι καιροί και οι ανάγκες των καταναλωτών θεαματικά. Είναι μια από τις καθιερωμένες πια συνήθειες που γίνονται στα τέλη καλοκαιριού και το φθινόπωρο, ή σε τοπικές γιορτές Αγίων! Τα έχουμε γνωρίσει από παλιά σαν μια υπαίθρια υπεραγορά, όπου μερικοί πωλητές είναι οι ίδιοι παραγωγοί και κατασκευαστές πολλών ειδών! Είναι ένα γεγονός- ορόσημο για κάθε περιοχή, που συνήθως σηματοδοτεί τον ερχομό του χειμώνα. Ο σκοπός που εξυπηρετούσε από παλιά ήταν ο εφοδιασμός των οικογενειών για το χειμώνα με τρόφιμα, είδη για το ντύσιμο και το πόδεμα, και για το αναχρικό του σπιτιού.
Έχουν γίνει θεσμός οι εμποροπανηγύρεις που γίνονται στην Τεγέα τον δεκαπενταύγουστο, στον Μυστρά περί τα τέλη Αυγούστου με την «φούγα» του να είναι στις 29 Αυγούστου του Αη Γιαννιού του Ριγανά, και στο Γύθειο που ξεκινάει του Σταυρού, και σε πολλά ακόμα μέρη. Ο κόσμος τις περιμένει για να ψωνίσει ό,τι χρειάζεται, εξακολουθούν να έχουν μεγάλη επιτυχία γιατί τραβάνε πολύ κόσμο και από τις γύρω περιοχές, και έτσι διατηρείται η παράδοση ζωντανή. Όλοι περίμεναν το πανηγύρι για να δουν τα διάφορα αξιοπερίεργα, να θαυμάσουν ό,τι καινούργιο έβγαινε κάθε χρονιά, να διασκεδάσουν στα λούνα πάρκ, και να ψωνίσουν πράγματα φθηνά και διαλεχτά για την οικογένεια και το σπίτι!
Μια τέτοια εμποροπανήγυρη αλλά μικρότερη σε έκταση τείνει να γίνει θεσμός και για τις Κροκεές τα τελευταία χρόνια! Γίνεται στην θέση «Πιλάλα» την τελευταία εβδομάδα της Αποκριάς, και κορυφώνεται την Κυριακή με το Καρναβάλι, όπου μαζεύεται κόσμος από όλη την Λακωνία! Έτσι λοιπόν και αυτές τις Απόκριες από 22 μέχρι την Κυριακή 26 Φλεβάρη, την τελευταία εβδομάδα της Αποκριάς με το καρναβάλι, στήθηκε το παζάρι στην γνωστή θέση και περιμένει τον κόσμο να σπεύσει να προμηθευτεί τα απαραίτητα είδη. Βρακιά, κάλτσες, ρούχα και παπούτσια της δουλειάς, ρούχα και παπούτσια καθημερινά, σπορ, νεανικά, είδη σπιτιού, χαλιά, παιχνίδια, εργαλεία, παραδοσιακά γλυκά και λουκουμάδες! Μακάρι ο καιρός να βοηθήσει να ξεβγεί λίγο ο κόσμος, να δουλέψουν λίγο και οι μεροκαματιάρηδες οι πανηγυριώτες, και να ξεφύγουμε όλοι από την κατήφεια των ημερών!
Από παλιά οι πανηγυριώτες μόλις έστηναν τις ξύλινες αυτοσχέδιες παράγκες και τους πάγκους με το εμπόρευμα, άρχιζαν να διαλαλούν με διάφορους πρωτότυπους τρόπους την πραμάτεια τους! Πολλοί ήταν ευρηματικοί στους τρόπους που μεταχειρίζονταν για να διαφημίσουν την πραμάτεια τους και να μαζέψουν κόσμο στον πάγκο τους, και φυσικά το καζάντι για αυτούς ήταν καλό! Θυμάμαι μια φορά που γύρισε μια θειά μας από το παζάρι του Γυθείου, και την ρώτησαν τι είδε στο παζάρι, και τι ψώνισε! Είπε λοιπόν ότι την πιο πολλή δουλειά την έκανε ένας που έλεγε «ελάτε να πάρετε καλά κλουβάκια για τα πουλάκια σας»! Τότε πετάχτηκε ο γιός της, και αφού έψαξε βιαστικά το σακούλι με τα ψώνια της μάνας του να δει αν πήρε κανένα κλουβάκι, της λέει παραπονιάρικα: «Και γιατί δεν μου πήρες κι εμένα ένα κλουβάκι λώ να βάλω το πουλί μου»; Το καναρίνι του εννοούσε! Όμως η θειά είπε ότι μαζεύτηκε πολύς κόσμος στο πάγκο του, και εκεί κατάλαβαν ότι τα πολυδιαφημισμένα «κλουβάκια για τα πουλάκια» τους δεν ήταν τίποτα άλλο παρά βρακιά και σώβρακα, για άλλα «πουλάκια», οπότε με αυτό το πρωτότυπο κάλεσμα μάζεψε τον κόσμο και ξεπούλησε γρήγορα!
Παραδοσιακά εκτός από τις εμποροπανηγύρεις διεξάγονταν και οι ζωοπανηγύρεις, μαζί ή χωριστά σε άλλο τόπο από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι και τον Οκτώβριο, όσο ακόμα ήταν καλός ο καιρός, πριν πιάσουν τα πρωτοβρόχια που δημιουργούσαν προβλήματα στους πανηγυριώτες! Στις ζωοπανηγύρεις οι αγρότες φρόντιζαν να καλύψουν τις ανάγκες τους σε ζώα, γελάδια, μοσχάρια, χοιρινά για να τα σφάξουν την Τσικνοπέμπτη, αλλά και αρνιά, κατσίκια για ζωή και για σφάξιμο, κότες, γαλοπούλες, χήνες, πάπιες, κλπ. Εκεί γινόντουσαν και ανταλλαγές σε ζώα που χρειάζονταν για τις δουλειές τους, οι γνωστές «τράμπες», με άλογα, μουλάρια, γαϊδούρια.
Στην ζωοπανήγυρη λοιπόν που γίνονταν σοβαρές εμπορικές πράξεις της εποχής, συμμετείχαν οι παραγωγοί που εκτρέφανε ζώα για πούλημα και είχαν άμεση σχέση και όφελος από το ζωεμπόριο, οι υποψήφιοι αγοραστές που πολλές φορές πλειοδοτούσαν για να καταφέρουν να πάρουν για λογαριασμό τους ένα καλό ζωντανό, αλλά την παράσταση κλέβανε άλλοι πιο δραστήριοι πρωταγωνιστές, οι Ατσίγγανοι, και κάποιοι μεσολαβητές στο εμπόριο ζώων, οι «τσαμπάσηδες» όπως τους λέγανε, που ανακατεύονταν ενεργά στις αγοροπωλησίες και ανταλλαγές ζώων. Υπήρχαν και οι «αβανταδόροι» που παρουσιάζονταν την κατάλληλη στιγμή ως υποψήφιοι αγοραστές, σκηνοθετούσαν τάχα έναν ανταγωνισμό για να πετύχει ο πωλητής μια καλύτερη πώληση, και αυτοί ένα καλό μερτικό από την πώληση!
Γέμιζαν τα καφενεία και οι ταβέρνες από πανηγυριώτες, ζωέμπορους, και αγοραστές, και εκεί κλείνονταν οι συμφωνίες δίνοντας το καπάρο, και επισφραγίζονταν στη συνέχεια με ένα μεζέ και κρασί ! Στην περιοχή μας μια ζωοπανήγυρης γινόταν έξω από την Σκάλα, στην «Πανηγυρίστρα» όπως λεγόταν χρόνια ο σημερινός «Άγιος Γεώργιος Σκάλας», και μετά από λίγες μέρες γινόταν και στο Γύθειο. Εποχή έχει αφήσει ένας γέρος που πούλησε το γέρικο γαϊδούρι του στους Ατσίγγανους στο παζάρι της Σκάλας, και πήγε μετά από λίγες μέρες στο παζάρι του Γυθείου να αγοράσει άλλο, καλύτερο!
Αφού μπάνισε ένα που του άρεσε, το αγόρασε και ξεκίνησε ολόχαρος να γυρίσει στα Λεβέτσοβα. Μόλις έφτασε στις «Μόλτσες», το γαϊδούρι έκοψε δρόμο από κάτι μονοπάτια σαν να ήξερε τον δρόμο, και χωρίς να το καθοδηγήσει τον πήγε τον γέρο έξω από το σπίτι του! Βγήκε έξω η γριά του, και της λέει ο γέρος της: «Ρε γριά τι ευλογημένο ζώ είναι τούτο που πήρα; Με έφερε στο σπίτι χωρίς να του πω κουβέντα»! Το μυστήριο το έλυσε η γριά του που του είπε: «Ρε γέρο, το γαϊδούρι μας πήγες και ξαναγόρασες»; Τι είχε γίνει! Οι Ατσίγγανοι που το αγόρασαν στην Σκάλα, αφού το σουλούπωσαν και του σένιαραν το σαμάρι και το καπίστρι, το έκαναν αγνώριστο, ο γέρος ο κακομοίρης το θαύμασε και το ξαναγόρασε για καινούργιο, ακριβότερα από ό,τι το πούλησε! Αξέχαστες φυσιογνωμίες, πρωταγωνιστές σε όμορφες ιστορίες μιας άλλης εποχής!
Σήμερα παρά το ότι είναι η πρώτη μέρα, περιδιαβαίνοντας τους πάγκους έπιασα την κουβέντα με τους πανηγυριώτες και τους ρώτησα πως βλέπουν τον κόσμο και τις πωλήσεις, και το μόνο που άκουγα ήταν «δόξα τω Θεώ, υγεία να έχουμε και του χρόνου», και έτσι είναι, αφού εδώ και δεκαετίες τα μόνα που αλλάζουν είναι τα πρόσωπα! Ευτυχώς παραμένουν ακόμα σχεδόν αναλλοίωτες οι πατροπαράδοτες συνήθειες του κόσμου για το υπαίθριο παζάρι και τις εμποροπανηγύρεις, και το σκηνικό με τις παράγκες, τα χρώματα, τις μυρουδιές και τα αρώματα, τις φωνές των πανηγυριωτών. Από τις πιο όμορφες στιγμές είναι αυτές με τα μικρά κοριτσόπουλα που τραβολογούσαν τις μανάδες τους από το χέρι να φτάσουν επιτέλους και στον πάγκο με τα παιδικά κοσμήματα, όπου περιεργάζονταν τα βραχιολάκια, τα δαχτυλιδάκια, δίνοντας όρκους ότι θα είναι καλά παιδιά, με την ελπίδα ότι θα τους τα αγοράσουν και θα στολίσουν τα κατάλευκα παιδικά χεράκια τους! Αναπόσπαστο κομμάτι του παζαριού είναι το σκληρό πολλές φορές παζάρεμα, το γέλιο, και η μουσική, μόνο που παλιά άκουγες την μουσική από την λατέρνα, ή από την κασέτα του κασετόφωνου, ή από τους δίσκους του τζουκ μποξ, τότε που ρίχναμε πιτσιρικάδες το πενηνταράκι για να ακούσουμε το «ένα πιτσιρίκι είναι ξαπλωμένο»! Σήμερα στο παζάρι ακουγόταν η μουσική από ηχεία που είχαν συνδεθεί με λάπτοπ! Τελειώνοντας τα ψώνια περνάς αναγκαστικά και από τους πάγκους με τους λουκουμάδες, με τα πολύχρωμα καραμελικά , «το μαλλί της γριάς», τους χαλβάδες, τα παστέλια, και τα πολλά και διαφορετικά γλυκίσματα του ταψιού, έτσι για τις τελευταίες γλυκές γεύσεις μετά τα ψώνια!
Εκμεταλλευτείτε λοιπόν τούτο το φετινό «καλοκαιράκι του Φλεβάρη», ξεβγείτε αυτές τις μέρες και επισκεφτείτε τις Κροκεές για την εμποροπανήγυρη που κινείται και στους ρυθμούς της Αποκριάς, για να ψωνίστε αυτά που χρειαζόσαστε! Ρούχα και παπούτσια για όλες τις ηλικίες, για την δουλειά, για την έξοδο, για την βόλτα, την άσκηση! Τσουράπια, πυτζάμες, και «κλουβάκια για τα πουλάκια σας», ακόμα και για δώρα σε γιορτές και γενέθλια! Εξ άλλου δεν λένε ότι τα ψώνια είναι και μια μέθοδος ψυχοθεραπείας; Αρκεί βέβαια να υπάρχουν και τα λεφτά! Μπορείτε μέχρι αυτή την Κυριακή να συνδυάσετε τα ψώνια σας με το Καρναβάλι μας, που αν και γίνεται μετά από τρία χρόνια αναγκαστικής αποχής, έχει να προσφέρει όπως κάθε χρόνο γέλιο, κέφι, και ξεφάντωμα σε μικρούς και μεγάλους, και σας περιμένει να συμμετάσχετε αυθόρμητα και ελεύθερα στην απογευματινή παρέλαση!
Καλά ψώνια, καλές Απόκριες, καλή διασκέδαση, καλή σαρακοστή, υγεία να έχουμε, και του χρόνου!!!
