Γράφει ο Λούης Γ. Σερεμέτης.
Ο παππούς μας ο Αντώνης Δημ. Χρηστάκος μαζί με τη γιαγιά Αντωνού (Ελένη), ήταν ένα καλοκάγαθο ζευγάρι που δέθηκαν από πολύ νέοι! Βιοπαλαιστής και κατόπιν νοικοκύρης ο παππούς, εργάτισσα γης και νοικοκυρά από τις λίγες η γιαγιά, απόμαχοι μιας σκληρής και δύσκολης ζωής, γεροντάκια ταπεινά αλλά περήφανα, έζησαν ως τα τελευταία ήσυχα και αθόρυβα τη ζωή τους, όση τους είχε ορίσει ο Θεός, «όσο θα έχουν λαδάκι τα καντηλάκια μας» όπως λέγανε! Ο παππούς παντρεύτηκε απήγωτος φαντάρος, και πριν δει τη γέννηση του πρώτου τους παιδιού η πατρίδα τον έστειλε να πολεμήσει τρία χρόνια στην Μικρά Ασία, όπου έζησε πολλές μάχες, γνώρισε πολλές νίκες, της Κιουτάχειας, του Εσκί Σεχίρ, του Αφιόν Καραχισάρ, αλλά και την μάχη του Σαγγάριου, την στασιμότητα ενός χρόνου, την οπισθοχώρηση, τη βαριά και ταπεινωτική ήττα όπως έλεγε, με τις θηριωδίες των Τούρκων. Από τα χείλη του ακούσαμε για πρώτη φορά και για θηριωδίες «μερικών δικών μας» όπως τους έλεγε. Είχε την τόλμη να μιλήσει για ό,τι δεν άρμοζε στον Ελληνικό πολιτισμό, ζητούσε συγνώμη για λογαριασμό τους, και μέχρι το τέλος εξέφραζε τον αποτροπιασμό του!
Τέτοιες χρονιάρες και Άγιες μέρες που τους επισκεπτόμαστε για να τους πάμε τις πιατέλες με τα μελομακάρουνα και τους κουραμπιέδες, κρεμόμασταν από τα χείλη του όταν δίπλα στο τζάκι με τα κούτσουρα που σιγοκαίγονταν μας διηγιόταν ιστορίες από τον πόλεμο της Μικράς Ασίας! Το ίδιο γινόταν και τα καλοκαίρια στον ίσκιο της αυλής ή στις πέτρες της ρούγας, και μας καθήλωνε με τον απλό του λόγο. Πολλά γράμματα δεν ήξερε γιατί οι ανάγκες δεν το επέτρεψαν! Πριν εγκαταλείψει λόγω ανάγκης το σχολείο, είχε μάθει «γραφή» και «αρθιμητική» όπως έλεγε, για να μην τον κοροϊδεύουν στους λογαριασμούς, και μπορούσε να διαβάζει φωναχτά και συλλαβιστά τα γράμματα που έστελνε η κόρη του από την Αυστραλία, αλλά και ό,τι εύρισκε μπροστά του, εφημερίδες, περιοδικά. Αργότερα ξεκοκάλιζε τα βιβλία της ιστορίας που του δίναμε με την Μικρασιατική καταστροφή, κι εκεί τον πιάναμε να δακρύζει! Στο «χειμωνιάτικο» που ήταν και το τζάκι, ήταν η «αγκωνή» του και το κρεβάτι του, και πάνω σε ένα μικρό πάγκο σαν κομοδίνο, ήταν ακουμπισμένος πάντα «Ο Μέγας Καζαμίας», σαν ευαγγέλιο, και στον τοίχο κρεμασμένο ένα ημερολόγιο!
Αγόραζε χρόνια τον Καζαμία, ανελλιπώς, από το μαγαζί του «Χριστοφιλάκη» που έφερνε όλες τις εφημερίδες και τα περιοδικά που κυκλοφορούσαν στην Ελλάδα. Τα περισσότερα σπίτια πριν βγεί ο χρόνος αγόραζαν τον «Καζαμία» κυρίως για να διαβάσουν τις προφητείες του! Αυτοί που έγραφαν τον «Καζαμία» ήταν έξυπνοι άνθρωποι, ήξεραν πέντε αράδες γράμματα παραπάνω, άλλοι λόγω θέσης ήξεραν τι γίνονταν πιο πέρα στον κόσμο, που για από τους απλούς ανθρώπους του χωριού κάποια πράγματα ήταν άγνωστα, ή τα θεωρούσαν απίθανα τις περισσότερες φορές, και έτσι λόγω και της ικανότητας στον χειρισμό του λόγου από πλευράς των συγγραφέων, μερικές φορές οι «προβλέψεις» του Καζαμία φαίνονταν αληθινές. Και τι δεν διάβαζε λοιπόν ο παππούς ο Αντώνης, ο γέρ’Αντώνης όπως του άρεσε να τον προσφωνούν! Έβαζε χαμηλά τα γυαλάκια του με τον στρογγυλό κοκάλινο σκελετό και διάβαζε φωναχτά και συλλαβιστά όπως είχε μάθει από τις πρώτες τάξεις του δημοτικού που πρόλαβε να παρακολουθήσει, αλλά και για να τα ακούει και η γιαγιά που δεν ήξερε γράμματα, και της τα εξηγούσε όλα με υπομονή!
Ξεφύλλιζε λοιπόν τις σελίδες με το ημερολόγιο και εύρισκε τις ημέρες, τις φάσεις της σελήνης, τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης, το ορθόδοξο εορτολόγιο με τις γιορτές και τις αργίες, τα ευαγγέλια κάθε Κυριακής. Δεν έλειπαν βέβαια και οι προβλέψεις του καιρού για κάθε εβδομάδα σύμφωνα με τα «μερομήνια»! Τον χειμώνα υπήρχαν ισχυρές προβλέψεις για κακοκαιρίες με βροχές, χιόνια, δυνατούς αέρηδες, παγερούς βοριάδες κλπ, την άνοιξη και για το καλοκαίρι ξηρασία, καύσωνες, δυνατά μελτέμια, και πυρκαγιές! Πολλές φορές προβλέπανε ανά τον κόσμο λιμούς και καταποντισμούς, πολύνεκρα αεροπορικά δυστυχήματα, εκτροχιασμούς τρένων, πολύνεκρα ναυάγια! Κι εκεί που γράφανε για σπουδαίες εφευρέσεις και ανακαλύψεις, και ότι θα βρεθεί όπου να ‘ναι το φάρμακο για τον καρκίνο και άλλες αρρώστιες, και έπαιρνε μια στάλα θάρρος και αισιοδοξία, του μαύριζε την ψυχή του κακομοίρη η πρόβλεψη για επιδημία μια σοβαρής ασθένειας που θα έρθει από την Αφρική, η πρόβλεψη δυνατού και ισοπεδωτικού σεισμού σε κάποια χώρα της Ασίας, η καταστροφική έκρηξη ενός ηφαιστείου της Ευρώπης, ενός φονικού τυφώνα στην Αμερική! Έντρομος διάβαζε προβλέψεις και για επικείμενους πολέμους, πολιτικές δολοφονίες, ανατροπές καθεστώτων με την βία, για ακρίβεια, ανεργία, υψηλό πληθωρισμό, κοινωνικές αναταραχές, αλλά και για πρόωρες εκλογές στην Ελλάδα, μη ξέροντας τι θα του ξημερώσει!
Στις σελίδες του Καζαμία πάντα αναζητούσε και διάβαζε ιστορικά θέματα, βιογραφίες εθνικών ηρώων, θεολογικά, βίους αγίων, μυθολογία και μυθικά πρόσωπα. Μάθαινε για ιστορικές και αρχαιολογικές τοποθεσίες, για μοναστήρια, αξιοθέατα, πολιτείες που δεν ήξερε, και τα παράξενα του κόσμου. Ως λάτρης της λιτής και υγιεινής ζωής, αναζητούσε συμβουλές ειδικών για θέματα υγείας, και πληροφορίες για υγιεινή διατροφή, για βότανα και θεραπείες. Διάβαζε και τα αγροτικά θέματα, τις «εποχιακές ασχολίες του γεωργού, δενδροκόμου, αμπελουργού, κηπουρού, κτηνοτρόφου, μελισσοκόμου». Δεν του ξέφευγαν και οι συμβουλές και συστάσεις για καλούς τρόπους ευγένειας και συμπεριφοράς, τα σοφά λόγια, οι παροιμίες, γνωμικά, γρίφοι, αινίγματα, ανέκδοτα, ιστορίες με τον Χότζα, λόγια μεγάλων ανδρών, αλλά και πιπεράτες και γαργαλιστικές ιστορίες. Και οι γυναίκες εύρισκαν στις σελίδες του ενδιαφέροντα θέματα, συνταγές από το «Τσελεμεντέ», μικρά μυστικά μαγειρικής και ζαχαροπλαστικής, συμβουλές για το ράψιμο, το μπάλωμα, το κέντημα και το πλέξιμο, μυστικά για να καθαρίζουν δύσκολους λεκέδες. Διάβαζαν με ιδιαίτερο ζήλο για τα ζώδια, τι λένε τα άστρα, και τον ονειροκρίτη για να εξηγούν τα όνειρα!
Η γιαγιά Αντωνού είχε και αυτή την αγκωνή της στο τζάκι, με το δικό της κρεβατάκι στρωμένο με δικά της βαριά πολύχρωμα υφαντά, και δίπλα στον τοίχο κρεμασμένη η «μπάντα», ένα ύφασμα με κεντημένη την Αυστραλία και ένα καγκουρό, δώρο από την ξενιτιά, σταλμένο από την κόρη της! Τηλεόραση δεν είχε, μόνο ράδιο άκουγε, καθόταν στο σκαμνάκι της, και την ώρα που μαγείρευε και από τον «καπινολόγο» ξεχύνονταν μοναδικές μυρουδιές, έριχνε και καμιά βελονιά να μπαλώσει και καμιά τρύπα σε καμιά κάλτσα, βρακί, σώβρακο, φούστα, παντελόνι! Σκούπιζε την στάχτη από τα πλακάκια στον φόκο με το σκουπάκι που είχε φτιάξει από φτερά της κότας που είχε σφάξει, όση στάχτη είχαν αφήσει ασκούπιστη τα φουστάνια της που ήταν τριγύρω κάτασπρα από την στάχτη! Συνταύλαγε με την μασιά και την τσιμπίδα τη φωτιά «μη την πάρουν τα μερμήγκια» όπως έλεγε, φυσώντας τα κάρβουνα για να ανάψουν τα ξύλα με το καλαμάκι της που είχε επί τούτου, και άκουγε αυτά που διάβαζε ο παππούς φωναχτά!
Δίπλα στο τζάκι, στον ασπρισμένο με χορίγκι τοίχο σαν το περιστέρι, κρεμόταν από μια πρόκα ένα κόκκινο πλεχτό κορδονάκι με το ημερολόγιο τοίχου, ένα χαρτόνι με εικόνα της Παναγίας με τον Χριστό, ή του Άγιου Νικόλα, ή μια φωτογραφία με τις γειτονιές του χωριού, και στο κάτω μέρος κολλημένο το ημερολόγιο της νέας χρονιάς που έκαναν τότε δώρο στους πελάτες τους τα μπακάλικα του χωριού! Δεν ήταν μόνο η μπροστινή όψη του ημερολόγιου που είχε ενδιαφέρον, ήταν και η πισινή, καθώς ήταν κάτι σαν τον «σκληρό δίσκο» του παππού, όπου ήταν αποθηκευμένα και φυλαγμένα κάποια ιδιαίτερης σημασίας «αρχεία» της δικής τους καθημερινότητας! Είχαν μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς πίσω από το ημερολόγιο σημείωνε πότε «μαρκαλήθηκε» η γίδα η «Μαλτέζα», με ποιο τραΐ, και πόσα κατσίκια έκανε! Πότε «μαρκαλήθηκε» η προβατίνα η «Καραμάνικη, με ποιανού κριάρι και πόσα αρνιά έκανε! Πότε «έσουρε» η γελάδα, πότε «πήρε» η φοράδα, πότε «κάτσανε» κλωσσούδες η «πετρωτή» και πότε η «γδυτολαίμα» και πόσα πουλιά έβγαλε η καθεμία! Και άλλες σημειώσεις είχε ο παππούς, που έδιναν μια εικόνα της ζωής τους. Δίπλα από το κρεβάτι του σε ένα ντουλάπι του τοίχου είχε φυλαγμένους πολλούς καζαμίες, και άλλα τόσα ημερολόγια που τα ξεφύλλιζε όταν δεν είχε τι άλλο να κάνει!
Παραμονή που πηγαίναμε να τους επισκεφτούμε με γλυκά και να τους πούμε καλή πρωτοχρονιά, η γιαγιά είχε τελειώσει τις δουλειές, είχε ανάψει το καντηλάκι στο εικόνισμα, και είχε λιβανίσει το σπίτι! Την ώρα που τους καληνυχτίζαμε, είχε βάλει στο τσουκάλι την γριά κότα, την «βασιλόκοτα», την άφηνε να σιγοβράζει στα κάρβουνα όλη τη νύχτα για να φτιάξει την παραδοσιακή σούπα της πρωτοχρονιάς με ρύζι αυγολέμονο! Το πρωί είχε γίνει «ταραχτή» η κότα, και το ζουμί της άσπρο σαν το γάλα! Περνούσε το κρέας από το τηγάνι να ροδίσει, και αυγόκοβε τη σούπα με δικά της αυγά που την έκαναν πεντανόστιμη, λαχταριστή, και κατακίτρινη σαν την λίρα!
Ξημερώνοντας πρωτοχρονιά πρώτος σηκωνόταν ο παππούς, νιβόταν, χτενιζόταν, έκανε το σταυρό του στο εικόνισμα, και κατευθείαν πήγαινε να αντικρύσει πρώτα τον χιονισμένο Ταΰγετο. Μετά έδινε ένα φιλί στο μάγουλο της γιαγιάς, και έβαζε το μπρίκι στη χόβολη για τον πρωινό καφέ, λέγανε τα χρόνια πολλά, και αμέσως μαζί έβγαζαν το εξωτερικό χαρτάκι του ημερολογίου, και το ημερολόγιο έδειχνε πια 1η Ιανουαρίου! Μας περίμεναν για το ποδαρικό, μας κερνούσαν καραμέλες και λουκούμια, και μας έδιναν τους μπουλαμάδες μας! Έτσι υποδέχονταν την πρώτη μέρα του νέου έτους η γιαγιά και ο παππούς, άρχιζε το φυλλομέτρημα του ημερολογίου τους και πίσω του άρχιζαν να γράφονται οι πρώτες σημειώσεις! Είχε φτάσει και η ώρα για το ξεφύλλισμα και τη μελέτη του «Καζαμία» που σφράγισε την λαϊκή πνευματική ζωή για πολλά χρόνια, και γνώρισε λαμπρές μέρες δόξας και μεγαλείου!
Καλό ξημέρωμα, καλή αυριανή, χρόνια πολλά καλή χρονιά, πολύχρονοι όσοι και όσες γιορτάζουν, με υγεία το νέο έτος, και να είναι εύτυχο και ειρηνικό!
