Η «Κουμπαρίτσα» όπως είναι σήμερα.
Γράφει ο Λούης Γ. Σερεμέτης.
Στα Λεβέτσοβα όταν δεν υπήρχε ακόμα το δίκτυο ύδρευσης, υπήρχαν οι Κοινοτικές βρύσες. Σε όλα τα χωριά παλιά υπήρχαν τέτοιες βρύσες για τις ανάγκες του κόσμου, αφού χωρίς νερό ο άνθρωπος δεν μπορεί να μιλάει για πλούτο και για αφθονία, αλλά ούτε και για την ίδια τη ζωή. Υπήρχαν οι «νερομάνες» και τα «κεφαλάρια» όπως τα λέγανε, απ όπου ανάβλυζε ποτάμι το νερό, και οι μικρότερες πηγές και οι βρύσες που το νερό έτρεχε λεύτερο! Μια ιστορική πηγή είναι και το «Χλιό νερό» στην ομώνυμη θέση, μαρμάρινη βρύση με δύο αυλούς, που έτρεχε νερό με χλιαρή θερμοκρασία χειμώνα καλοκαίρι, όπου και για αυτήν έχουν πλαστεί μύθοι και δοξασίες!
Υπήρχαν όμως και τα Κοινοτικά πηγάδια, που είχαν και αυτά την δική τους ιστορία! Ήταν τα θρυλικά «μαγγανοπήγαδα» που έβγαζαν το νερό τα άλογα με τα μαγγάνια, και τα απλά, απ όπου έβγαζαν το νερό με το σκοινί και την τέστα, εκεί που η πέτρα «έτρωγε» το σκοινί, αλλά και το σκοινί «έτρωγε» την πέτρα! Αργότερα ήρθε και η ανέμη, πιο ξεκούραστη! Κοινοτικά πηγάδια υπήρχαν στο «Φουσκί», στην «Πιλάλα», και στο Αλάημπεϊ! Απ όπου και να έφερναν το νερό, το κουβάλημα ήταν μια καθημερινή και κουραστική ασχολία. Πέρασαν πολλά χρόνια για να έρθει η μηχανοποιημένη άντληση και η διανομή του νερού με δίκτυα στα σπίτια. Ήταν η μεγάλη εφεύρεση που ανακούφισε τις γυναίκες!
Η βρύση «Καλμπέτσι» δίπλα από την κεντρική πλατεία. Ανεγέρθη το 1905 επί δημάρχου Γ. Στρατηγάκου.
Οι βρύσες ήταν κομψοτεχνήματα, άλλες λιτές χτισμένες με πελεκημένες πέτρες και αγκωνάρια, και άλλες περίτεχνα φτιαγμένες με μάρμαρα και λαξευμένες επάνω τους επιγραφές, θεϊκές μορφές, ή αγαλματίδια! Η βρύση «Καλμπέτσι» ξεχώριζε στην κεντρική πλατεία με την προτομή των Διόσκουρων σκαλισμένη σε μαρμάρινη πλάκα που ανακαλύφθηκε σε σύγχρονες ανασκαφές και διακοσμεί την βρύση! Βρύση ήταν και στα «Αλώνια» στο προαύλιο του πρώτου δημοτικού σχολείου Κροκεών, ενός καλαίσθητου ιστορικού σχολείου – μνημείου, που το γκρέμισμά του στις αρχές της δεκαετίας του ‘60 ήταν δυστυχώς αποτέλεσμα του παραλογισμού κάποιων ανθρώπων, και της απάθειας του κόσμου! Βρύσες ήταν στα «Χατζιάνικα», στα «Μπαλέικα», στο «Μπισμπίνι», στις «Λάκκες». Οι βρύσες που δεν είχαν νερό από πηγή, τις τροφοδοτούσε το πρώτο υποτυπώδες δίκτυο ύδρευσης. Αρχές της δεκαετίας του ΄50, με χρηματοδότηση των ομογενών Κροκεατών, και με την εθελοντική εργασία των Κροκεατών, επεκτάθηκε σε όλο το χωριό!
Τελευταίες άφησα την «Πισωβρύση», και την «Κουμπαρίτσα», βρύσες – πηγές με ιδιαίτερη ομορφιά, που τις χώριζε το στενό τότε χωμάτινο δρομάκι, η σημερινή «δεμοσιά» για το Δαφνί! Η «Πισωβρύση» ήταν πάνω από τον δρόμο, μια πέτρινη όμορφη κατασκευή. Το νερό λένε ότι ερχόταν υπόγεια από τον Αϊ Γιάννη, και τροφοδοτούσε μια κορίτα για να πλένουν, και να πίνουν νερό τα ζωντανά, και όσο περίσσευε το συγκέντρωναν σε μια στέρνα από όπου πότιζαν κήπους, και έκαναν μπάνιο τα παιδιά! Είχε και τρεις αυλούς που έτρεχαν άφθονο νερό για τα σπίτια, και έναν τέταρτο αυλό, που με το νερό του μέσα από έναν μικρό αγωγό τροφοδοτούσαν το «κάτω χωριό», και τη βρύση στα «Κουβαρακιάνικα»!
Η «Κουμπαρίτσα» η «παινεμένη» και η χιλιοτραγουδισμένη, ήταν η πιο θρυλική βρύση του χωριού της παλιάς εποχής! Είναι απέναντι από την «Πισωβρύση», κάτω από τον δρόμο. Κατεβαίνεις καμιά δεκαριά σκαλοπατάκια, και με έναν μικρό διάδρομο φτάνεις στην πηγή με τα αιωνόβια πλατάνια, απ όπου ξεκινάει και το ρέμα! Το νερό της θεϊκό, έρχεται υπόγεια από τα «τσαροβούνια» στα «Λογγάκια», τον Σταυρό», και την «Αγιά Βαρβάρα»! Η «Κουμπαρίτσα» όπως καθεμία βρύση ή πηγή, και κάθε πηγάδι, έχουν την δική τους ιστορία! Στα τόσα χρόνια της ύπαρξής της έδωσε και αυτή απλόχερα ζωή σε κόσμο και κοσμάκη, και εκεί ξεδίψασαν άνθρωποι, αγρίμια, και πουλιά! Στις πέτρες και στα σκαλοπάτια της υποδέχτηκε προσκυνητές, ασθενείς και οδοιπόρους, κυνηγούς, Έλληνες και Τούρκους, κλέφτες και αρματολούς, τσοπανόπουλα και βοσκοπούλες! Στο ρέμα της έκρυψε από τους κατακτητές στρατιώτες και αντάρτες, και εκεί πολλές φορές βρήκαν καταφύγιο ληστές και άλλοι κυνηγημένοι από τα όργανα του νόμου!
Για τους αλαφροΐσκιωτους, εκεί φώλιαζαν οι μάγισσες που «κάρφωναν» τους διαβάτες, οι «λάμιες» που φοβέριζαν τους περαστικούς, οι «νεράιδες» που έπλεναν τα μαντήλια τους και ξελόγιαζαν τα παλικάρια, τα «αερικά» που τους έπαιρναν την μιλιά όταν απαντούσαν σ αυτό που τους ρωτούσαν, και άλλα «στοιχειά» που μόνο στη φαντασία τους υπήρχαν! Κάπως έτσι δημιουργήθηκαν οι μοναδικοί και ανεπανάληπτοι μύθοι που ξέρουμε σήμερα, στοιχεία και αυτά της πλούσιας και αμύθητης αξίας λαϊκής παράδοσης και κληρονομιάς!
Η «Κουμπαρίτσα», όπως και όλα τα πηγάδια και οι πηγές, ήταν και τόπος συνάντησης ανθρώπων όλων των ηλικιών! Για τις γυναίκες ο πηγαιμός ήταν μια ευκαιρία να ξεβγούν λίγο από το σπίτι και να αλλάξουν καμιά κουβέντα. Μαζευόταν το γυναικομάνι, όπου έδιναν και έπαιρναν τα αστεία, τα τραγούδια, τα πειράγματα, αλλά και οι τσακωμοί αν κάποια έπαιρνε την σειρά της άλλης στο γέμισμα του βαρελιού, ή της στάμνας. Εκεί ξαπόσταιναν και ξεδιψούσαν και οι γυναίκες που αγκομαχώντας κουβαλούσαν ζαλιά στον μύλο σακιά με στάρι για να τα αλέσουν, ή ξύλα για το τζάκι και τον φούρνο. Εκεί που έτρεχε το νερό έβαζαν και κάνα καρπούζι για να κρυώσει, που το έκοβαν και το έτρωγαν παρέα!
Ξεχωριστή θέση στην ιστορία της «Κουμπαρίτσας» είχαν οι έρωτες, οι χαρές, τα βάσανα, και οι καημοί της αγάπης! Πολλά κορίτσια εκεί γνώρισαν παλικάρια που υπομονετικά τις περίμεναν να γεμίσουν τα παγούρια τους για να πιάσουν μαζί τους την κουβέντα! Όταν τις έβλεπαν από μακριά να έρχονται τους τραγουδούσαν το τραγούδι: Κι αν πας Μαλάμω μ’ για νερό
κι εγώ στη βρύση καρτερώ,
να σου τσακίσω το σταμνί
να πας στη μάνα’ σ’ αδειανή.
Πολλά τα δημοτικά τραγούδια που μιλάνε για τις βρύσες της αγάπης! «…..βρύση μου μαλαματένια, πως βαστάς κρύο νερό, το βαστώ και δεν το πίνω, αχ για της αγάπης τον καημό.
Nα ‘μουν βρύση να ‘μουν στέρνα, να ‘μουν γάργαρο νερό. να ‘ρχεσαι σαν περδικούλα, αχ με την στάμνα για νερό, να φιλήσω την ελιά σου, αχ και τον άσπρο σου λαιμό»!
Άλλη μια ιστορική βρύση, «Η Πισωβρύση», όπως είναι σήμερα, ό,τι θυμίζει από παλιά.
Για την «Κουμπαρίτσα» η λαϊκή παράδοση από τα παλιά τα χρόνια λέει πως όποιο παιδί έπινε νερό κατευθείαν από την πηγή, παντρευόταν το κορίτσι που ονειρευόταν! Το χωριό ανέκαθεν είχε καλά κορίτσια, «σαν τα κρύα τα νερά» της «Κουμπαρίτσας», και γι αυτό τραβούσε άντρες από τα διπλανά χωριά για να τα γνωρίσουν και να τα παντρευτούν, περνώντας βέβαια αναγκαστικά και από εκεί για να πιουν το «Θεϊκό» νερό που θα μαλάκωνε και θα ξεκλείδωνε την καρδιά της κοπελιάς που ονειρεύτηκαν! Για τον λόγο αυτό πολλοί πιστεύουν ότι πήρε και την ονομασία «Κουμπαρίτσα», και δίκαια!
Στα Λεβέτσοβα έμεναν σε σπίτια συγγενικά ή με ενοίκιο, παιδιά από γειτονικά χωριά για να πάνε στο Γυμνάσιο, οπότε το χωριό έσφυζε από ζωή, αφού ο νεανικός πληθυσμός ήταν πλειοψηφία, που διψούσε για έρωτες και ρομαντισμούς! Εδώ έμεναν και ξένοι δάσκαλοι και καθηγητές, και όλοι οι δημόσιοι υπάλληλοι που δούλευαν στις δημόσιες υπηρεσίες , παντρεμένοι και ανύπαντροι, μικρής, ή μιας κάποιας ηλικίας που είχαν κατά νου την οικογενειακή αποκατάσταση αφού είχαν βάλει στο μάτι κάποια όμορφη Κροκεατοπούλα, και γι αυτό τον λόγο έπιναν ακατάπαυστα νερό από την «Κουμπαρίτσα, που εκ των πραγμάτων είχε γίνει «θεραπευτήριο» των καημών, τόπος γνωριμίας, και το ερωτικό καταφύγιο μαθητών, και λοιπών ερωτευμένων κάθε ηλικίας!
Δικαιολογημένα λοιπόν ο κόσμος εκτός από την χρησιμότητά τους για το νερό, τις μετέτρεψε και σε μνημεία – ορόσημα, και τις ανέδειξε σε σημείο αναφοράς στη ζωή του κάθε χωριού, για κάθε παλιά όμορφη λαϊκή συνήθεια, γραφική, ή ρομαντική!
Όλα αυτά με τον καιρό χάθηκαν και η ομορφιά ξεθώριασε αφού οι βρύσες μπήκαν σε κάθε σπίτι, και οι παλιές άρχισαν να ερημώνουν, να μαραζώνουν, να στερεύουν από την αδιαφορία και την εγκατάλειψη, χάνοντας έτσι την παλιά τους αίγλη.
Κάποια στιγμή έγιναν κάποιες εργασίες καθαρισμού του χώρου της «Κουμπαρίτσας», αλλά θα έπρεπε να υπάρχει περισσότερη διάθεση, σχέδιο και συνέχεια, κάτι που φαίνεται ότι δεν ήταν αρκετά, με αποτέλεσμα κόσμος με καλή πρόθεση να προθυμοποιείται μεμονωμένα να καθαρίσει και να καλλωπίσει τον χώρο. Αλλά αντί να γίνονται προχειρότητες και ανεξέλεγκτα κατασκευάσματα, χρειάζεται η κινητοποίηση της δημοτικής και της τοπικής αρχής. Απαιτείται λοιπόν πρώτον ευαισθητοποίηση από όλους για αυτή την πλούσια λαϊκή και πολιτιστική κληρονομιά, και δεύτερον συνεργασία με ειδικούς, ώστε με σχέδιο μελέτη, και με ειδικές συμβουλές, να κατευθύνουν τον μάστορα, που για να υπάρχει το καλύτερο αποτέλεσμα, θα πρέπει κι αυτός να έχει την φαντασία των παλιών μαστόρων.
Μια μικρή προσπάθεια χρειάζεται να σώσουμε το χωριό μας και την ιστορία του! Τελικά τι είναι το χωριό μας, όπως λέει ο ποιητής Ιωάννης Πολέμης στο ποίημά του «Τι είναι η πατρίδα μας»; Μην είναι οι κάμποι και τα ψηλά βουνά, οι απέραντοι ελαιώνες , τα μνημεία των ηρώων μας με την αθάνατη δόξα; Είναι και αυτά, αλλά είναι και οι συνήθειές μας, οι βρύσες, τα ποτάμια, οι πηγές, τα μισογκρεμισμένα αρχοντικά, οι πέτρινες καμάρες, τα τοξωτά γεφύρια, οι ξερολιθιές, οι εκκλησίες, τα ξωκλήσια, τα σχολεία, οι πλατείες, τα νεκροταφεία, τα χορταριασμένα σοκάκια, τα καλντερίμια, οι μύλοι, οι φούρνοι, τα πηγάδια, και όσα ακόμα αγαπάμε και τα έχουμε στην καρδιά και στο μυαλό μας! Όλα αυτά μαζί είναι το χωριό μας!
Η «Κουμπαρίτσα» σήμερα, ξεχασμένη, αλλά πάντα πρόθυμη να μας τρατάρει με το δικό της νερό!
Αν σας βγάλει λοιπόν ο δρόμος του περίπατου κατά την «Πισωβρύση», μην την προσπεράσετε υποτιμητικά. Σταθείτε για λίγο, έστω για μια φωτογραφία! Στην συνέχεια κατεβείτε τα λίγα σκαλοπατάκια για την «Κουμπαρίτσα», και σταθείτε μπροστά της για λίγο τιμητικά! Αν σκύψετε να δροσιστείτε με το νερό της, θα είναι και μια κίνηση σεβασμού και προσκυνήματος ενός ιερού τόπου, απ όπου πέρασαν πολλές γενιές! Κοντά της άνθρωποι χάρηκαν, αγάπησαν και αγαπήθηκαν, είναι οι άνθρωποι που μόχθησαν και θυσιάστηκαν για το χωριό! Βολτάρετε λοιπόν, ονειρευτείτε , σκύψτε, προσκυνείστε, και πιείτε νερό! Που ξέρετε, ίσως να υπάρχουν ακόμα στο λιγοστό νερό της «Κουμπαρίτσας» αυτές οι «θαυματουργές» ιδιότητες του έρωτα και της παντοτινής αγάπης!
Υ.Γ: Μερικές από τις σημαντικές λεπτομέρειες του κειμένου δεν τις ήξερα, αλλά τις έμαθα ρωτώντας δύο παλαιότερους ανθρώπους και γείτονες της «Κουμπαρίτσας», την Αντωνία Αριστοτέλη Οικονομάκου, και τον μπάρμπα Σταύρο Γεωργίου Κοντογιάννη! Τους ευχαριστώ θερμά για της πληροφορίες, και για τον χρόνο που αφιέρωσαν για αυτή την καταγραφή!
