Η φωτογραφία είναι από το λεύκωμα «η μικρή μας πόλη (ΚΡΟΚΕΕΣ- ΛΕΒΕΤΣΟΒΑ), του Πέτρου Λιακάκου.
γραφει ο Λουης Σερεμετης
Αυτή την κουβέντα που την έλεγαν από παλιά οι αγρότες, την ακούγαμε μόνιμα από μικροί όταν πλησίαζε η εποχή του χειμώνα! Ήθελαν έναν χειμώνα και με τις βροχές του, και με τα χιόνια του, και με τα κρύα του! Αυτόν θεωρούσαν κανονικό, φυσιολογικό χειμώνα, και έτσι τον ήθελαν, για να πάει καλά η σοδειά και να γεμίσουν τα ντεπόζιτά τους με λάδι, τα κασόνια τους με στάρι, τα δέντρα να ανθίσουν για να γεμίσουν με καρπούς, και να έχουν και το καλοκαίρι νερό να πίνουν οι ίδιοι, τα ζωντανά τους, και να ποτίζουν και τα μποστάνια τους! Όμως σκεφτόντουσαν και μια πιθανή ακραία βαρυχειμωνιά που θα έκανε ζημιές στις καλλιέργειες, και στα ζωντανά τους! Έκαναν έγκαιρα ό,τι περνούσε από το χέρι τους για να προφυλαχτούν οι ίδιοι και οι περιουσίες τους, και έκαναν και τον σταυρό τους κάθε βράδυ στο εικόνισμα!
Τις τελευταίες μέρες οι μετεωρολόγοι μας λένε ότι περιμένουν μια σοβαρή κακοκαιρία με χιόνια, βοριάδες, και τσουχτερό κρύο, και θα ρίξει χιόνι μέχρι την θάλασσα! Γουρλώνουν το μάτι τους και λένε ότι θα έρθει «Πολικό ψύχος», αφού το παρομοιάζουν με τον Μάρτη του 1987, όταν στο χωριό από την άλλη μέρα από το καρναβάλι χιόνιζε για μια βδομάδα, έσπασαν σωλήνες της ύδρευσης, και έπαθαν μεγάλη ζημιά τα δέντρα οι ελιές από τον συνεχόμενο παγετό! Είναι όμως παράδοξο το όνομα αυτής της κακοκαιρίας που την βάφτισαν οι μετεωρολόγοι «Ελπίδα»! Τι σόι ελπίδα είναι αυτή αφού όπως λένε θα φέρει καταστροφές και ταλαιπωρία του κόσμου, και το κράτος θα είναι σε μεγάλη επιφυλακή! Μακάρι να πέσουν έξω, για να μην κλάψουμε απώλειες και ζημιές στις καλλιέργειες, γιατί «ζήτω που καήκαμε»!
Παλιά που δεν υπήρχαν πολλοί μετεωρολόγοι και μακροχρόνιες προβλέψεις, ο κόσμος ήξερε μόνο για τις κοντινές προβλέψεις, τις εμπειρικές! Γι αυτό λοιπόν είχαν κάνει τις δικές τους παρατηρήσεις, και είχαν αποκτήσει πολλές εμπειρίες! Κοιτούσαν την συμπεριφορά των ζώων, των πουλιών, τον ουρανό, τα άστρα, τον ήλιο, το φεγγάρι, κατά που θα συννεφιάσει, από πού θα φυσήξει, από πού θα αστράψει, για να ξέρει «τι καιρός θα φυσήξει», για να ξέρει να φυλαχτεί!
Αλλά και ο ίδιος ο άνθρωπος καταλαβαίνει την αλλαγή του καιρού, όταν ξαφνικά νιώθει πόνο σε παλιά σπασίματα, τραυματισμούς, τομές εγχειρήσεων, ή πόνους στην μέση, στις αρθρώσεις, τα «ρεγματικά και τα αθλητικά» όπως λέγανε οι γέροι τους ρευματισμούς και τα αρθριτικά. Είχαν παρατηρήσει ότι και αυτά είναι ασφαλή σημάδια αλλαγής του καιρού, και μάλιστα με κρύο και βαρυχειμωνιά.
Έλεγαν ότι αν η γάτα στα καλά καθούμενα νιβόταν, χάλαγε ο καιρός! Ο σκύλος όταν ξαφνικά έψαχνε ζεστό μέρος και κουλουριαζόταν, ερχόταν βαρυχειμωνιά! Αν το φεγγάρι είναι όρθιο, είναι σίγουρο πως θα έχουμε καλοκαιρία. Αν όμως έχει κλίση στα πλάγια, θα έχουμε κακοκαιρία. Αν γύρω από το φεγγάρι έχουμε κάτι σαν αλώνι, και γύρω – γύρω εξωτερικά άλλα δυο μεγαλύτερα, θα έχουμε πολλή βροχή. «Άσπρος ήλιος, μαύρη μέρα» λέγανε. Δηλαδή αν ο ήλιος το πρωί είναι λευκός και δεν λάμπει, ο καιρός θα είναι βροχερός, σκοτεινός, και είναι προμήνυμα μεγάλης κακοκαιρίας!
Για τα καβούρια πάλι λέγανε ότι είναι σε θέση να προβλέψουν μια μεγάλη πλημύρα, και έτσι εγκαταλείπουν έγκαιρα τις φωλιές τους από τα ποτάμια όπου ζουν, και πιάνουν τις πλαγιές των γύρω λόφων. Αυτό το κάνουν για να μην τα παρασύρει το πλημυρισμένο ρέμα, και τα πάει στη θάλασσα, ή ακόμα και να τα σκοτώσει η δυνατή ορμή του. Πολλοί βέβαια όταν έβλεπαν τα καβούρια και έβγαιναν στα χωράφια, πήγαιναν και τα μάζευαν, αφού ήταν ευκολότερο, και έτσι έφτιαχναν μια μια ζεστή καβουρόσουπα, που ήταν ό,τι έπρεπε για μια χειμωνιάτικη βραδιά! Τα βατράχια πάλι όταν κράζουν ομαδικά και πιο πολύ από ό,τι συνήθως, πάλι προβλέπουν κακοκαιρία.
«Όταν θα φύγει ο κόρακας, το χιόνι θα μας κλείσει, και η γιαγιά στο τζάκι μας τη ρόκα θα γεμίσει», λέγανε για τα κοράκια, που μαζεύονται πολλά, και κάνουν κύκλους χαμηλά όταν περιμένουν βοριά και κακοκαιρία, κατεβαίνοντας πιο χαμηλά σε μέρη που δεν χιονίζει για να βρουν τροφή.
Οι τσίχλες, οι μπεκάτσες, τα ψαρούνια που έρχονται σαν σμήνη, οι σουσουράδες και άλλα πουλιά, όταν καταλαβαίνουν την κακοκαιρία, φεύγουν από τα ορεινά μέρη, και καταφεύγουν σε χαμηλότερα, κατεβαίνοντας προς στον κάμπο. Ένα ασπρόμαυρο γεράκι, η «σπαζογερακίνα» όπως την λέγανε, όταν παρουσιαζόταν ερχόταν βαρυχειμωνιά. Ένα μικρό πουλάκι μετεωρολόγος, μικρότερο και από τον σπουργίτη, είναι ο γνωστός μας σπίνος που ακολουθούσε τους ζευγάδες, γιατί κατά το όργωμα έβρισκε εύκολα τροφή όπως έντομα σκουλήκια κλπ. Είχε γλυκιά λαλιά που λέει και το ποιηματάκι του Γ. Δροσίνη, και όταν σταματούσε την ημέρα να κελαηδάει, προμηνυόταν κακοκαιρία. Τα χελιδόνια όταν πετάνε ξυστά στο έδαφος προμηνύεται μπόρα, και ο κόκορας αν λαλούσε μετά το ηλιοβασίλεμα, άλλαζε ο καιρός!
«Σαν αστράφτει στο Λιοντάρι, βάλε γέρο δυναμάρι. Σαν αστράφτει στην Κουρκούλα, βάλε γέρο την κατσούλα»! Κάπως έτσι και με κάποιες άλλες παραλλαγές ανάλογα τον τόπο είχαμε ακούσει την παροιμία με το «Λιοντάρι» και την «Κουρκούλα», αλλά έτσι ακριβώς μας το έλεγε ένας γεροσυμπέθερος από το Γεράκι, Θεός σχωρέστον, ο Νίκος Π. Μήτρης, αλλά και ο μπατζανάκης μου, ο Παναγιώτης Νικ. Μήτρης, και γελούσαν ακούγοντάς το τα παιδιά που ήταν μικρά!
Δηλαδή άμα άστραφτε από το «Λιοντάρι» Αρκαδίας, από τον βορρά, τότε η κακοκαιρία ήταν δυνατή και έπεφτε πάνω μας! Έβρεχε και φύσαγε πολύ, οπότε έπρεπε να ετοιμαστούν ανάλογα για την δυνατή βροχή, αλλά και να βάλουν κάποιο αντιστήριγμα στην πόρτα του σπιτιού, πέτρα μεγάλη ή ξύλινο στυλιάρι από αγριλιά, το «δυναμάρι», για να μην την γκρεμίσει ο δυνατός βοριάς! Αν πάλι άστραφτε από την «Κουρκούλα», μια κορυφή του Πάρνωνα, τότε το γύριζε σε χιονιά!
Τον Ταΰγετο τον είχαν πάρει με καλό μάτι, τον έλεγαν «σερνικό βουνό», λεβέντη, αφού όταν χιόνιζε δεν μας επηρέαζε πολύ το κρύο. Όμως το κρύο που κάνει όταν χιονίζει η «τσακανιάρα η Τσακωνιά» όπως λέγανε τον Πάρνωνα, είναι το κάτι άλλο, οπότε ο γέρος εκτός από καλή φωτιά θα έπρεπε να βάλει και την «κατσούλα», ένα χοντρό πλεχτό μάλλινο σκούφο για να το αντέξει! Όταν χιόνιζε η «Τσακωνιά», λέγανε «χιόνισε η τσακανιάρα», και όταν κατέβαινε το χιόνι χαμηλά προς την «Κουρκούλα», τότε έκανε ψόφο! Ήθελαν με λίγα λόγια να κάνει και λίγο κρύο, αλλά να μην χιονίσει η «Τσακωνιά» και ξεπαγιάσει ο κόσμος και αρρωστήσει, γιατί με τέτοιο καιρό παραμόνευε η γρίπη και τα κρυολογήματα, αλλά και για να μην κάνει ζημιά ο πάγος σε όλες τις καλλιέργειες.
Είναι αξέχαστο και μνημειώδες αυτό που είχε πει μια φορά ο αείμνηστος ο μπάρμπα Μήτσος ο Παντελεάκης, ο δικηγόρος, όταν στο καφενείο μαζεμένοι γύρω από την ξυλόσομπα με την άμμο επάνω, έλεγαν ότι έξω κάνει «φαρμάκι», και θα κάνει ζημιές ο παγετός! Οπότε σηκώνει την μαγκούρα του, και δείχνοντας κατά τον Πάρνωνα λέει: «Πώς να μην κάνει ρε φαρμάκι και να μην γίνουν ζημιές αφού χιόνισε αυτό το «αρχιδοβούνι»! Ήταν άνθρωπος μυστήριος ο μπάρμπα Μήτσος, τον θυμόμαστε καλά, λίγο αθυρόστομος, αλλά σε κάτι τέτοιες περιγραφές πολύ εύστοχος! Αυτό λοιπόν που χρειαζόμαστε τώρα είναι βροχή, χιόνι, και λίγο κρύο, για το καλό!
Τα βράδια που έκανε βαρυχειμωνιά, οι πολύ κοντινοί γείτονες, αυτοί που ήταν μεταξύ τους μια πόρτα, μαζευόντουσαν πότε στο ένα σπίτι και πότε στο άλλο και ρούγευαν ψήνοντας κάστανα! Όταν καθόμαστε τα βράδια γύρω από το τζάκι με τους μεγαλύτερους, εκτός από παραμύθια ανοίγαμε το «ράδιο» που ήταν πάνω στο τζάκι, το Phillips με την μεγάλη μπαταρία «Berec», που το είχαμε αγοράσει από του Χρηστίδη, στη Σπάρτη. Από αυτό το ραδιόφωνο είχαμε γνωρίσει και έναν χωριανό μας γυμναστή, τον καθηγητή Παναγιώτη Νικ.Παρθύμο, που κάθε πρωί στις εφτά η ώρα τον ακούγαμε που έδινε παραγγέλματα για ασκήσεις γυμναστικής από το ραδιόφωνο!
Τηλεόραση δεν υπήρχε τότε, και στο «ράδιο» ακούγαμε τραγούδια, θέατρο, ιστορίες, και τα «νέα» απ όλο τον κόσμο. Όταν έλεγε ειδήσεις, και ειδικά τον καιρό, οι μικροί στεκόμαστε «κλαρίνο»! Αν οι ειδήσεις έλεγαν για καμιά μεγάλη κακοκαιρία που θα ερχότανε κατά εμάς, ή για καμιά σοβαρή επιδημία, [σουρτικό το λέγανε οι γέροι], τότε όλοι έκαναν την προσευχή τους, και με μια φωνή έλεγαν: «Στην Τουρκιά να πάει, στην Τουρκιά»! Όταν ρωτήσαμε γιατί να πάει το κακό στην Τουρκία αφού και αυτοί άνθρωποι είναι, μας είπαν ότι από κείνα τα χρόνια, «οι Τούρκοι μας έχουν κάψει τη γούνα»!
Αν το «κακό» έπεφτε πάνω μας, τότε λέγανε ότι έφταιγε ανάμεσα στ άλλα και το ότι ο κόσμος έχει «Τουρκέψει», ότι δεν πάμε στην εκκλησία, δεν νηστεύουμε, και τις Κυριακές και τις γιορτές κάποιοι πηγαίνουν για ελιές! Αν όμως η συμφορά πήγαινε κατά την Τουρκία, τότε σήμαινε ότι είμαστε όλοι στον «σωστό δρόμο», τον δρόμο του Θεού, στο δρόμο της αρετής και όχι της κακίας, οπότε ανακουφισμένοι αναφωνούσαν: « Να ρε, υπάρχει και Θεός που μας χολογιέται»!
Εκείνο που μπορούμε να κάνουμε τώρα είναι να φροντίσουμε να περάσουμε με ασφάλεια αυτές τις πονηρές μέρες,, οι μετεωρολόγοι να πέσουν όξω, και η κακοκαιρία δεν είναι ανάγκη να πάει ούτε στην Τουρκία! Να κάνουμε υπομονή λίγες μέρες, να μείνουμε μακριά από τα χωράφια και τις ελιές με τέτοιο διαβολόκρυο, γιατί παραμονεύουν πεσίματα, κορονοϊός, κρυολογήματα, εγκεφαλικά, και καρδιές! Να είμαστε στη ζέστα του σπιτιού μας, να ξεκουραστούμε με ιστορίες από τον παλιό καλό καιρό, και έχει ο Θεός για τις ελιές, και τις άλλες δουλειές! Υγεία, και όλα θα γίνουν!!!
