Ο Παναγιώτης Κρεββατάς αγωνιστής του 1821

Γράφει ο Ηλίας Παναγιωτακάκος

Ήταν προεστός του Μυστρά και δολοφονήθηκε κατά το δεύτερο έτος της Επανάστασης από την αντίπαλη οικογένεια των Γιατράκων, στο πλαίσιο της διαπάλης μεταξύ «πολιτικών» και «στρατιωτικών», που οδήγησε στην πρώτη εμφύλια σύρραξη το 1823.

Ο Παναγιώτης Είναι σημαντικό νέοι άνθρωποι επιστήμονες – ερευνητές να ασχολούνται με άγνωστες σε πολλούς πτυχές της ιστορίας με πρωταγωνιστές προσωπικότητες που έδωσαν τα πάντα για την ελευθερία της πατρίδας μας.

Συγχαίρω λοιπόν τον νέο επιστήμονα ιστορικό Νίκο Ι. Καρμοίρη, Ιστορικό και Ιδρυτή του Φορέα Ιστορικής Έρευνας «Σπάρτη 2034» και τους εξαιρετικούς ομιλητές Μελέτη Η. Μελετόπουλο, Γιάννη Ν. Τσουλόγιαννη, Αθανάσιο Θ. Φωτόπουλο, Σωτήρη Λεβέντη, Άννα Κάνδια, Νίκο Ι. Καρμοίρης, Ιστορικός και Παναγιώτη Παπαλεξανδράκο για την ουσιαστική συμβολή τους στην Ημερίδα με θέμα: Ημερίδα με θέμα «Ο ρόλος και η συμβολή του Παναγιώτη Κρεββατά στην Επανάσταση».

Σταχυολογώ στοιχεία και τις πηγές και τις εισηγήσεις των ομιλητών:

1. Γεννήθηκε το 1785 στην περιοχή του Μυστρά. Ήταν ο πρωτότοκος γιος του Δημητρίου Κρεββατά και της Κλίνης Νοταρά (αδελφής του Ανδρίκου Νοταρά). Δάσκαλός του ήταν ο ιεροκήρυκας Μάξιμος. Καταγόταν από παλιά αρχοντική οικογένεια που είχε εγκατασταθεί στη Λακωνία τον 14ο αιώνα.

2. Ο παππούς του, Παναγιώτης, είχε πάρει μέρος στα Ορλοφικά και μετά την αποτυχία του κινήματος κατέφυγε στην Ύδρα. Η περιουσία του δημεύθηκε από τους Τούρκους, ο πατέρας του Δημήτριος, όμως, κατόρθωσε να την πάρει πίσω και να στείλει τον γιό του στην Ιταλία για σπουδές. Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι η επαρχία (ο καζάς) του Μυστρά την προεπαναστατική περίοδο ήταν από τις πλουσιότερες περιοχές της Πελοποννήσου. Πριν από τα Ορλωφικά (1770) έκανε εξαγωγή 50.000 οκάδες μετάξι και μετά την καταστροφή στα Ορλωφικά 25.000 οκάδες. Εξαγωγές μεταξιού αλλά και λαδιού, σύκων, βαμβακιού γίνονταν στην Τύνιδα – Ευρώπη – Κωνσταντινούπολη – Χίο και αλλού. Είναι η εποχή που οι μεγαλοκτηματίες μεταβάλλονται σε μεγαλοεμπόρους στις εξαγωγές και τις εισαγωγές. Αρχίζουν να αποκτούν οικονομική και πολιτική δύναμη και θέλουν να συμμετέχουν ενεργά στην αυτοδιοίκηση, εκμεταλλευόμενοι τα κενά που άφηνε η τουρκική κυριαρχία.

3. Μετά τον θάνατο του πατέρα του, ο Παναγιώτης Κρεββατάς έγινε πρόκριτος του Μυστρά, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και με το εμπόριο (κυρίως μεταξιού). Πριν από την Επανάσταση ήταν ένας από τους πλουσιότερους προύχοντες της Πελοποννήσου και ένα από τα μέλη της Φιλικής Εταιρείας (μυήθηκε από τον Χριστόφορο Κορνήλιο). Πρωταρχικό του μέλημα ήταν η λειτουργία σχολείων στην Λακεδαίμονα.

4. Οι ιστορικοί συμφωνούν ότι ετύγχανε ανωτέρας παιδείας και γλωσσομάθειας. Μια από τις πρώτες φροντίδες του ως προεστού ήταν να στηρίξει τα γράμματα, θέτοντας σε λειτουργία σχολεία στην περιοχή της Λακεδαίμονος. Έξυπνος, μεγαλόφρων, φιλόπατρις και ανώτερος χρημάτων απέκτησε κύρος ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους. Ο Γάλλος πρόξενος Πουκεβίλ αναφέρει γι’ αυτόν ότι: «…ήταν ήρεμος, περήφανος, ψηλός με τη σπαρτιατική κάπα του, γλυκόλογος και γνωστικός. Σ’ αυτόν έτρεχαν να πουν τα παράπονά τους οι Αρχηγοί του αγώνα σαν πιάνονταν για τα “πρωτεία” και το “πλιάτσικο”»

5. Μαζί με τον Αναγνώστη Κοπανίτσα μυήθηκαν μεταξύ των πρώτων στη Φιλική Εταιρεία μαζί με τους γιους του Αναγνώστη Στέφανο και Παναγιώτη και τον προεστό Μελέτη Μελετόπουλο. Στις αρχές Μαρτίου του 1821, έφυγε από την επαρχία του και μετέβη στα Καλάβρυτα, ενώ στις 10 ή 13 Μαρτίου έλαβε μέρος στη σύσκεψη των πρόκριτων στην Αγία Λαύρα. Στις 26 Μαρτίου επέστρεψε στον Μυστρά όπου πρωτοστάτησε στον ξεσηκωμό της περιοχής. Στη συνεχεία, στις 26 Μαΐου πήρε μέρος στη Συνέλευση των Καλτεζών για τον συντονισμό του Αγώνα και διορίστηκε μέλος της Πελοποννησιακής Γερουσίας. Συμμετείχε, επίσης, στην πολιορκία της Τριπολιτσάς και ήταν, μάλιστα, από τους πρώτους που μπήκαν στην πόλη, στις 23 Σεπτεμβρίου του 1821. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους πήρε μέρος στην πολιορκία της Κορίνθου.

6.Το 1822, έγινε μέλος του Βουλευτικού, παραχωρώντας την στρατιωτική αρχηγία του Μυστρά στο Παναγιώτη Γιατράκο και τον Ιούλιο (μετά την εισβολή του Δράμαλη στην Πελοπόννησο) κατέφυγε στην Τριπολιτσά. Καθ’ οδόν συναντήθηκε με τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και μεταξύ τους αναπτύχθηκε μία σταθερή φιλία, η οποία προκάλεσε όπως λέγεται και τη δολοφονία του. Συγκεκριμένα, μετά από αίτημα του Κολοκοτρώνη, ο Κρεββατάς προσέφερε τρόφιμα, πολεμοφόδια και 1.000.000 γρόσια για τις ανάγκες του πολέμου (συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην ήττα του Δράμαλη) και επέστρεψε στην Αργολίδα μόνος χωρίς τους βουλευτές και τους προεστούς.

7. Με τη στάση του αυτή, ο Κρεββατάς προκάλεσε τον φθόνο και την έχθρα τους αφού δεν μπορούσαν να του συγχωρήσουν ότι εγκατέλειψε την τάξη τους κι εντάχθηκε στην παράταξη των «στρατιωτικών». Όπως γράφει στα Απομνημονεύματά του ο αγωνιστής Νικόλαος Σπηλιάδης, «ζώντος αυτού και ηνωμένου μετά του Κολοκοτρώνη δεν ηδύναντο ο Ζαΐμης είτε άλλοι ολιγαρχικοί να πράξωσιν ό,τι ήθελον, ουδ’ οι Γιατράκοι να μεταχειρίζωνται ιδιοτελώς τα όπλα και εισοδήματα της επαρχίας Μιστρά».

8 Έτσι, έπεισαν τον Παναγιώτη Γιατράκο (αντίπαλο του Κολοκοτρώνη) να στραφεί εναντίον του. Στις 16 Νοεμβρίου του 1822, άνθρωποι του Γιατράκου, με κύριο οργανωτή τον αδελφό του Γεώργιο, έστησαν ενέδρα στον Παναγιώτη Κρεββατά στην γέφυρα Κοπάνου, στον ποταμό Ευρώτα και τον σκότωσαν έφιππο. Στη συνέχεια, απογύμνωσαν και λαφυραγώγησαν το σκήνωμά του. Ο Παναγιώτης Κρεββατάς απεβίωσε σε ηλικία, μόλις, 37 ετών

9. Αν κι ένας από τους δολοφόνους πιάστηκε και ομολόγησε στην Τριπολιτσά, η κυβέρνηση Μαυροκορδάτου όχι μόνο τούς άφησε ατιμώρητους, αλλά δύο μήνες αργότερα προήγαγε τον Γεώργιο Γιατράκο στο βαθμό του στρατηγού, ενώ η οικογένεια του Κρεββατά αντιμετωπίστηκε με εχθρότητα.

10. Ο Αναστάσιος Γούδας, στον έκτο τόμο του έργου του «Βίοι Παράλληλοι», βιογραφεί τον Κρεββατά, παίρνοντας τις πληροφορίες του από συγχρόνους της Επανάστασης, και εξαίρει τις αρετές και τη μετριοφροσύνη του θύματος αυτού των πολιτικών παθών, που «εν μόνον είχε μέλημα και μίαν φιλοδοξίαν, την απελευθέρωσιν της πατρίδος».

Η ΣΧΕΣΗ ΤΟΥ ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΥ ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ ΜΕ ΤΗΝ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑ ΚΡΕΒΒΑΤΑ Υπάρχει διχογνωμία αν και ο ίδιος ο Ελευθέριος Βενιζέλος κατά την επίσκεψή του, ως Πρωθυπουργός στην Σπάρτη και το Μυστρά παραδέχεται την ρίζα του γενεολογικού του δένδρου από την οικογένεια Κρεββατά. Επίσης: Ο αείμνηστος Βυζαντινολόγος Καθηγητής Νικόλαος Τωμαδάκης γράφει: «Ο Βενιζέλος υπήρξε Κρης με αίμα Επτανησιακόν, ή καλύτερα Μοραΐτικο…

Μέσα εις τα σπλάχνα του εκοιμάτο Σπαρτιάτης πρόγονος, ο οποίος είχε ζήσει με τας αναμνήσεις του Μυστρά, τους τελευταίους Παλαιολόγους, τον αρματολισμόν της Πελοποννήσου και την καταστροφήν του Ορλώφ και ύστερα οι αναμνήσεις γλυκαίνουν με την ηπίαν ατμόσφαιραν των Κυθήρων, όπου ο πρόγονός του επέρασε πριν να κατασταλάξει εις Κρήτην…»