Γράφει ο Λούης Γ. Σερεμέτης.
Αριστερά, φωτογραφία Μ. Χρηστάκου: Γυναίκες της «Χέρσοβας» βοηθάνε στο όργωμα για το ψωμάκι της οικογένειας στον «μαύρο χειμώνα της πείνας του 1942»! Όρθιος ο Γιάννης Δημακάκος με το ζευγάρι του, πατέρας του Ηλία Δημακάκου, και παππούς του Μήτσου!
Δεξιά, φωτογραφία Γεωργιου Τζανακου : Η αγωνία μιας όμορφης αγρότισσας απο την Ταραψα μπροστά στη φωτογραφική μηχανή στο δρόμο για το χωράφι, με το παιδί αγκαλιά και τις γίδες της!
Αύριο 15 Οκτωβρίου είναι γιορτή μεγάλη, γιορτάζουν οι Ελληνίδες αγρότισσες, και οι αγρότισσες όλου του κόσμου! Η «Παγκόσμια Ημέρα της Αγρότισσας» καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ, και τέτοια μέρα ο νους γυρίζει σε όχι και πολύ μακρινές εποχές, μέχρι και πριν σαράντα χρόνια πίσω, όπου η Ελληνίδα αγρότισσα δεν είχε ίσα δικαιώματα με τον άντρα στη δουλειά στο χωράφι, στην αμοιβή, στην μεταχείριση, και στην αξιοπρέπεια. Ήταν η πιο σκληρά εργαζόμενη Ελληνίδα, και παρά την ισότιμη συμμετοχή και συμβολή της στην οικονομική και κοινωνική ζωή της υπαίθρου, στη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς, και στο δυνάμωμα της οικογένειας, ήταν όχι μόνο η πιο άδικα αμειβόμενη εργάτρια, αλλά δεν έπαιρνε και σύνταξη. Νιώθοντας οι ίδιες στο πετσί τους την άνιση μεταχείριση, πολλές φορές έπεφταν θύματα των κάθε είδους ορέξεων των αφεντικών τους στα χωράφια εξ αιτίας της ανάγκης για δουλειά. Είναι νωπές οι εικόνες με τον άντρα καβάλα στο γαϊδούρι και τη γυναίκα να ακολουθεί πεζή και ζαλωμένη!
Κάποια στιγμή όσες προλάβαιναν να γεράσουν, σκεβρωμένες από τις υποχρεώσεις και τις κακουχίες, απόμαχες αλλά και απόκληρες της ζωής με το μαράζι που δεν έπαιρναν σύνταξη, πέρναγαν με στερήσεις τα γεράματά τους, αφού μέχρι πριν 40 χρόνια η Ελληνίδα αγρότισσα δεν έπαιρνε αυτοτελή σύνταξη, και όλες οι γριές αναρωτιόντουσαν με παράπονο, «γιατί, εμείς δεν δουλέψαμε στα χωράφια»; Μέχρι τότε στην σύνταξη του άντρα έμπαινε συμπληρωματικά ένα μικρό ποσό για την σύζυγο, που οι περισσότερες δεν το βλέπανε καν. Όταν ο ταχυδρόμος έφερνε την σύνταξη, αυτό το ποσό οι γυναίκες το ζητούσαν από τον γέρο τους έστω και με γκρίνιες, έτσι για χαρτζιλίκι, για να έχουν κανά φράγκο στο πορτοφόλι τους να ψωνίσουν από τον γυρολόγο πραματευτή ένα βρακί, ένα ζευγάρι τσουράπια, μια πετσέτα, να φτιάξουν σιγά σιγά τις προίκες των εγγονιών τους, αλλά όσο ήταν μικρά να τους πάρουν σοκολάτες και καραμέλες, και να φάνε και οι ίδιες που τόσα χρόνια είχαν στερηθεί! Όταν δόθηκε η αυτοτελής σύνταξη στην αγρότισσα, το κλίμα άλλαξε, χαρές και πανηγύρια οι γριές που έπαιρναν ένα πεντοχίλιαρο τότε και έκαναν το κουμάντο τους, και πολλές φορές έδιναν και τους γέρους τους … «δανεικά κι αγύριστα»! Όταν άλλαζε ο μήνας και τους έφερνε ο ταχυδρόμος τον μισθό, ήσαν διπλά χαρούμενες γιατί μαζί με τον μισθό είχαν κερδίσει ένα μέρος της αξιοπρέπειας που τους ανήκε!. .
«Κυράδες με τα ούλα τους» οι Ελληνίδες αγρότισσες, μανάδες, θειάδες, γιαγιάδες, συγχωριανές μας! Ηρωίδες της υπαίθρου, άξιες στο χωράφι, στην στάνη, στυλοβάτες του σπιτιού, ακοίμητοι φρουροί της οικογένειας, οι αγίες του χωριού! Πριν φύγουν για το χωράφι ετοίμαζαν το σπίτι, φρόντιζαν να υπάρχει φαγητό για τους γέρους και για τα παιδιά που θα γυρνούσαν από το σχολείο. Τότε στα χωριά δεν υπήρχαν όπως σήμερα ολοήμερα σχολεία και βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί, ούτε κέντρα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, οπότε αν δεν υπήρχαν παππούδες και γιαγιάδες να κρατήσουν όσα παιδιά δεν πήγαιναν σχολείο, αναγκαστικά οι γονείς τα έπαιρναν μαζί τους στα χωράφια, χειμώνα καλοκαίρι, με κρύο και με ζέστη.
Αριστερά, φωτογραφία του Μ. Χρηστάκου: Μια άλλη αγρότισσα, μια βλάχα, πηγαίνει το τυροκομιό σε σπίτι!
Δεξιά, φωτογραφία από το διαδίκτυο: «Νάνι νάνι το μωρό μου»! Αγρότισσα μάνα κοιμίζει το μωρό της στο χωράφι για να συνεχίσει τον αγώνα της!
Φόρτωναν στα ζώα τα σύνεργα της δουλειάς, παίρνανε μαζί τους δεμένες στο γαϊδούρι και τις γίδες να βοσκήσουν και να τις αρμέξουν να φάνε γάλα τα παιδιά στο χωράφι! Στο κοφίνι τα φαγητά για τους μεγάλους και καμιά σούπα για τα παιδιά, σε ένα στράστο η βίκα με το νερό, και στο άλλο ρούχα και κωλόπανα να αλλάξουν τα μωρά, ένα μπουκάλι για το γάλα, και ένα άλλο μπουκαλάκι με το «μάγκο», που το είχαν φτιάξει βράζοντας τις παπαρούνες που μάζευαν από τον κήπο. Το «μάγκο» το δίνανε σε σταγόνες μέσα στο γάλα ή στο νερό στα ζωηρά και κλαψιάρικα μωρά να ηρεμούν και να κοιμούνται, για να μην τους ενοχλούν στην δουλειά τους! Οι περισσότεροι είχαμε πιεί λίγο «μάγκο» όταν δεν μπορούσαν να μας ζαπώσουν! Τα παιδιά τα βάσταγαν στην αγκαλιά τους όσοι ήσαν καβάλα, ή πισωκάπουλα στα γαϊδούρια, και τα μωρά στην κρεμασμένη νάκα. Μόλις έφταναν στο χωράφι έριχναν ένα σκοινί σε ένα μεγάλο δέντρο να κάνουν τα μεγαλύτερα παιδιά κούνια, και ταυτόχρονα αναλάμβαναν να προσέχουν τα μωρά! Οι μανάδες γύριζαν ανάποδα το σαμάρι του γαϊδουριού και το κάνανε κούνια, όπου και τα κούναγαν μέχρι να τα πάρει ο ύπνος, και αν δεν τα κόλλαγε ύπνος, τους δίνανε μια δόση «μάγκο» και κοιμόντουσαν σαν τα αρνάκια!
Κάθε χρόνο τέτοια μέρα που συνηθίζουμε να αφιερώνουμε λίγα λόγια παραπάνω στις αγρότισσες μανάδες μας, έρχονται στιγμές που περνά σαν οπτασία από μπροστά μου η φιγούρα της δικής μου μάνας αγρότισσας, σύμβολο αγνότητας και ενσυναίσθησης, μια μορφή που πάντα θαύμαζα για το περήφανο παράστημα και την ευθύτητα του χαρακτήρα της! Άξια σε όλα, φρόντιζε για τις δουλειές στο σπίτι και στο χωράφι, και νοιαζόταν για όλους! Σηκωνόταν αχάραγο να μαγειρέψει για να φάμε όταν σχολάσουμε από το σχολείο και για να βρουν και το βράδυ, και μετά να φτιάξει το κοφίνι για το χωράφι. Δεν άφηνε ανεκμετάλλευτο χρόνο, ακόμα και όταν καθόταν για λίγο στην πέτρα για να ξαποστάσει, μπάλωνε τα λιοπάνια. Τα βράδια έπλεκε, μπάλωνε, έραβε, και όταν τελειώναμε το διάβασμα μας έλεγχε τα τετράδια και έπαιρνε τα βιβλία μας και μας έβαζε αράδα να πούμε τα μαθήματά μας! Και όταν τελειώναμε άρχιζαν οι ορμήνιες και οι διδακτικές ιστορίες! Παρά την κούραση, τον πόνο της τον έκανε τραγούδι, και δεν ντρεπόταν να κλάψει από λύπη ή από χαρά! Ήξερε να ξεχωρίζει τις γιορτινές και χρονιάρες μέρες από τις καθημερινές, πρόθυμη στις χαρές, παρούσα και στις λύπες, πάντα με τον καλό λόγο να στεριώσει κάποιο προξενιό, και με τον δικό της τρόπο της καταλλαγής να συμφιλιώσει όσους φιλονικούσαν, και να μονοιάσει ένα ζευγάρι! Και αν η ζωή της φέρθηκε σκληρά και δεν προλάβαμε να την χορτάσουμε, και να μας χαρεί, οι επιρροές που δεχτήκαμε από την μάνα μας ήταν τόσο δυνατές, όσο δυνατά και όμορφα είναι και τα βιώματά μας, και γι αυτό την ευγνωμονούμε! Αιωνία η μνήμη της!
Ελληνίδα αγρότισσα, μάνα, νοικοκυρά, πρωταγωνίστρια, και πρώτη, αλλά και τελευταία. Και όταν σβήσουν τα φώτα αυτής της εφήμερης γιορτής, πάλι θα τις ξεχάσουν μέχρι την επόμενη χρονιά! Χρέος δικό μας είναι να τις γιορτάζουμε κάθε μέρα! Στο πρόσωπο κάθε σημερινής αγρότισσας τιμάμε και όσες δεν είναι στην ζωή, όλες τους αντρειωμένες μορφές, θεϊκές φιγούρες, πανταχού παρούσες, μπροστά σε όλα, στη δουλειά και στον αγώνα για να μην πεινάσουν, να μεγαλώσουν τα παιδιά, να τα σπουδάσουν, να προικίσουν κόρες!
Τιμή και δόξα λοιπόν στις Ελληνίδες αγρότισσες, στις επίγειες θεές, στο σύμβολο της ζωής και της δημιουργίας, σ’ αυτές που σμίξανε με τη γης και γινήκαν ένα για να φτιάξουν τον δικό τους πηλό με ιδρώτα, αίμα, και χώμα, για να πλάσουν με αυτόν τον πηλό έναν πιο όμορφο κόσμο! Τιμή και δόξα σ’ αυτές που φυλάνε Θερμοπύλες κρατώντας τα ήθη, τα έθιμα, και την οικογενειακή συνοχή, για να οικοδομηθεί σε γερά θεμέλια και με γερά υλικά μια ανθρώπινη κοινωνία! Στις νέες γυναίκες αγρότισσες, που στις δύσκολες σημερινές συνθήκες συνεχίζουν κάθε μέρα να παλεύουν για την πλήρη δικαίωση και αναγνώριση της προσφοράς τους, ευχόμαστε καλές αντοχές, χρόνια πολλά, ευλογημένα, και δημιουργικά! Καλό Σαββατοκύριακο!
