Μοναδικής και σπάνιας ομορφιάς φωτογραφίες που πρόσφερε από το αρχείο του ο φίλος Μήτσος Χρηστάκος! Τον ευχαριστούμε πολύ!!!
Γυναίκες στην «Χέρσοβα» στο όργωμα! Για το ψωμάκι, τον μαύρο χειμώνα της πείνας του 1942! Όρθιος ο Γιάννης Δημακάκος, πατέρας του Ηλία, με το ζευγάρι του!
Γράφει ο Λούης Γ. Σερεμέτης.
Κάθε χρόνο στις 15 Οκτωβρίου, σαν αύριο, που γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα της Αγρότισσας, ο νους γυρίζει στις εποχές που η Ελληνίδα αγρότισσα δεν μπορούσε να απολαύσει δικαιώματα, όπως την ισότητα στην ελευθερία, στη μόρφωση, στις κοινωνικές παροχές, στη σύνταξη, στις αξιοπρέπεια. Με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ τον Δεκέμβρη του 2007, καθιερώθηκε η Παγκόσμια ημέρα της αγρότισσας με πολλή καθυστέρηση, αφού τα χωριά είχαν αρχίσει να ερημώνουν, και η αγροτιά να αργοσβήνει!
Έρχεται λοιπόν η «Παγκόσμια ημέρα της αγρότισσας» κάθε χρόνο να μας υπενθυμίσει την άνιση μεταχείριση μέχρι και πριν σαράντα χρόνια της πιο σκληρά εργαζόμενης Ελληνίδας, παρά την αδιαμφισβήτητη συμβολή της στην οικονομική και κοινωνική ζωή της υπαίθρου, στη διατήρηση της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς, και στο δυνάμωμα της οικογένειας. Ήταν η πιο άδικα αμειβόμενη εργάτρια γης, αν και δούλευε σαν άντρας, και πολλές φορές έπεφτε θύμα των κάθε είδους ορέξεων των αφεντικών της! Είναι γνωστές πολλές ιστορίες εκμετάλλευσης της ανάγκης των γυναικών για δουλειά στα χωράφια, και νωπές οι εικόνες με τον άντρα καβάλα στο γαϊδούρι και τη γυναίκα να ακολουθεί πεζή και ζαλωμένη!
Καταδικασμένη να είναι ανασφάλιστη, και με το μαράζι που δεν έπαιρνε σύνταξη, πέρναγε με στερήσεις τα γεράματά της! Μέχρι το 1982 η Ελληνίδα αγρότισσα δεν έπαιρνε αυτοτελή σύνταξη, και όλες οι γριές λέγανε με παράπονο, «γιατί δηλαδή, εμείς δεν δουλέψαμε στα χωράφια»; Τότε στην σύνταξη του άντρα έμπαινε συμπληρωματικά ένα μικρό ποσό, κάτι σαν βοήθημα για την σύζυγο. Όταν ο ταχυδρόμος έφερνε την σύνταξη, οι γυναίκες το ζητούσαν από τον γέρο τους αυτό το ποσό. Με γκρίνιες το παίρνανε για χαρτζιλίκι, για να έχουν κανά φράγκο στο πορτοφόλι τους να ψωνίσουν από τον γυρολόγο ένα βρακί, ένα ζευγάρι τσουράπια, μια πετσέτα, να πάρουν σοκολάτες και καραμέλες στα εγγόνια τους!
Μια άλλη αγωνίστρια της γης, μια βλάχα, πηγαίνει το τυροκομιό από τα λιβαδιάτικα στη θειά Γιώργαινα (Παναγιώτα) Πουλάκου!
Όταν δόθηκε η αυτοτελής σύνταξη στην αγρότισσα, το κλίμα άλλαξε! Εκεί να έβλεπες χαρές και πανηγύρια οι γριές! Έπαιρναν ένα πεντοχίλιαρο τότε, και το κουνάγανε στα μούτρα του γέρου τους λέγοντας, «να ρε γέρο, να είναι καλά ο Αντρέας δεν σ έχω ανάγκη, τώρα γινόμαστε ίσιοι», και έτσι έκαναν το κουμάντο τους! Ακόμα θυμάμαι τη χαρά της γιαγιάς μου όταν πήρε σύνταξη. Τώρα είχε τα δικά της λεφτά, αν και πολλές φορές της τα έπαιρνε ο παππούς! Όμως κάθε φορά που άλλαζε ο μήνας, περίμενε τον ταχυδρόμο με αγωνία. Όχι για τα χρήματα, αυτά δεν θα τα έβλεπε για πολύ, αλλά γιατί ένιωθε επιτέλους ισότιμη και δικαιωμένη, επειδή κέρδισε ένα μέρος της αξιοπρέπειας που της ανήκε!. .
Οι Ελληνίδες αγρότισσες θεωρούνται διαχρονικά ως οι ηρωίδες της υπαίθρου. Είναι οι μανάδες μας, θειάδες, γιαγιάδες, συγχωριανές μας. «Κυράδες με τα ούλα τους», άξιες στη δουλειά στο χωράφι, στην στάνη, στυλοβάτες του σπιτιού, ακοίμητοι φρουροί της οικογένειας, οι αγίες του κάθε χωριού! Πριν φύγουν για το χωράφι ετοίμαζαν το σπίτι, φρόντιζαν να υπάρχει φαγητό για τους γέρους και για τα παιδιά που θα γυρνούσαν από το σχολείο. Τότε στα χωριά δεν υπήρχαν όπως σήμερα ολοήμεροι βρεφονηπιακοί και παιδικοί σταθμοί, ούτε κέντρα δημιουργικής απασχόλησης παιδιών, οπότε αν δεν υπήρχαν παππούδες και γιαγιάδες να κρατήσουν όσα παιδιά δεν πήγαιναν σχολείο, αναγκαστικά οι γονείς τα έπαιρναν μαζί τους στα χωράφια, χειμώνα καλοκαίρι, με κρύο και με ζέστη.
Φόρτωναν στα ζώα τα σύνεργα της δουλειάς, παίρνανε μαζί τους δεμένες στο γαϊδούρι και τις γίδες να βοσκήσουν, και κρεμάγανε και μια μικρή βεδούρα για να αρμέξουν γάλα να φάνε τα παιδιά και τα μωρά στο χωράφι! Μέσα στο κοφίνι έβαζαν τα φαγητά για τους μεγάλους και καμιά σούπα για τα παιδιά, και στο ένα στράστο έβαζαν τη βίκα με το νερό, και σε ένα άλλο βάζανε τα κωλόπανα να αλλάξουν τα μωρά, ένα μπουκάλι για το γάλα, και ένα άλλο μπουκαλάκι με το «μάγκο», που το είχαν φτιάξει βράζοντας τις παπαρούνες που μάζευαν από τον κήπο. Το «μάγκο» το δίνανε σε σταγόνες μέσα στο γάλα ή στο νερό στα ζωηρά και κλαψιάρικα μωρά να ηρεμούν και να κοιμούνται, για να μην τους ενοχλούν στην δουλειά τους! Οι περισσότεροι είχαμε πιεί λίγο «μάγκο» όταν δεν μπορούσαν να μας ζαπώσουν! Ήταν φυσικό προϊόν, πολύ αθώο και ακίνδυνο μπροστά στις ηρεμιστικές σταγονίτσες που παραγγέλνουν από το ίντερνετ σήμερα οι σύγχρονες μπέϊμπι σίτερ, αλλοδαπές και ντόπιες, για να τις δίνουν στα ανήσυχα μωρά, κρυφά από τους γονείς τους, για να μην τις ανησυχούν και τις κουράζουν!
Η αγωνία μιας όμορφης ανώνυμης Κροκεάτισσας αγρότισσας στο δρόμο για το χωράφι, με το παιδί αγκαλιά και τις γίδες της!
Τα παιδιά τα βάσταγαν στην αγκαλιά όσοι ήσαν καβάλα ή τα βάζανε πισωκάπουλα στα γαϊδούρια. Τα μωρά τα παίρνανε στο χωράφι και τα πρόσεχαν τα μεγαλύτερα αδερφάκια τους! Τα έβαζαν στην νάκα που την κρεμάγανε στον ώμο, ή στα κολιτσάκια του σαμαριού! Μόλις έφταναν στο χωράφι, έριχναν ένα σκοινί σε ένα μεγάλο δέντρο να κάνουν τα παιδιά κούνια, και τα μωρά τα βάζανε στο σαμάρι του γαϊδουριού, που το γύριζαν ανάποδα και το κάνανε και κούνια, όπου τα κούναγαν μέχρι να τα πάρει ο ύπνος! Κι αν δεν τα κόλλαγε ύπνος, τους δίνανε και από μια δόση «μάγκο», και κοιμόντουσαν σαν αρνάκια!
Τέτοια μέρα κάθε χρόνο που αφιερώνουμε λίγα λόγια παραπάνω στις μανάδες μας αγρότισσες, περνά σαν πρόσκαιρη και φευγαλέα οπτασία από μπροστά μου η μορφή της δικής μου μάνας αγρότισσας, σύμβολο της πιο αγνής ομορφιάς, μια μορφή που πάντα θαύμαζα για το περήφανο παράστημα, την ευθύτητα του χαρακτήρα της, και την ανθρώπινη ενσυναίσθηση! Τότε αυθόρμητα βγαίνει από μέσα μου ένα μεγάλο ευχαριστώ για όσα πρόσφερε, γι αυτά που μας δίδαξε με το παράδειγμά της, και για αυτό που ήταν! Άξια σε όλα, φρόντιζε για τις δουλειές στο σπίτι, στο χωράφι, νοιαζόταν για όλους, και για την φροντίδα των ανήμπορων γονιών και πεθερικών!
Την θυμάμαι να ξυπνά αχάραγο να μαγειρέψει φαγητό να έχει ο παππούς ο Γιάννης να μας ταΐσει όταν σχολάσουμε από το σχολείο, και για να βρουν και το βράδυ, και μετά να φτιάξει το κοφίνι με ό,τι φτωχικό υπήρχε για το χωράφι. Δεν άφηνε ανεκμετάλλευτο χρόνο! Ακόμα και όταν καθόταν για λίγο στην πέτρα ή στο χώμα για να ξαποστάσει, μπάλωνε τα λιοπάνια. Τα βράδια όταν καθόταν στο καρεκλάκι, έπλεκε, μπάλωνε, έραβε! Εμείς τελειώναμε το διάβασμα γύρω από το τζάκι, κοίταζε τα τετράδιά μας, έπαιρνε τα βιβλία μας, και μας έβαζε αράδα και τους τρεις να πούμε τα μαθήματα! Και όταν τελειώναμε και με αυτά, άρχιζαν οι ορμήνιες, και κλείναμε τη βραδιά με αληθινές διδακτικές ιστορίες!
Παρά την καθημερινή κούραση στο σπίτι και στο χωράφι, τον πόνο της τον έκανε τραγούδι! Την ακούγαμε να τραγουδά και να χαίρεται στη δουλειά, και δεν ντρεπόταν να κλάψει από λύπη ή από χαρά! Ήξερε να ξεχωρίζει τις γιορτινές και χρονιάρες μέρες από τις καθημερινές με τον εκκλησιασμό, το όμορφο ντύσιμο, το γιορτινό φαγητό, το καλοστρωμένο σπίτι, τον χορό και το τραγούδι! Πρόθυμη στις χαρές, να στολίσει και να τραγουδήσει τα προικιά, την νύφη και το γαμπρό, παρούσα και στις λύπες, να ντύσει, να κλάψει, και να μοιρολογήσει τον νεκρό! Με τον καλό λόγο για να στεριώσει κάποιο προξενιό, ή να μπει μπροστά να συμφιλιώσει ανθρώπους, ή να αποτρέψει τον χωρισμό ενός ζευγαριού! Παρ’ ότι ζήσαμε πολλές στερήσεις, οι επιρροές που δεχτήκαμε από την μάνα μας ήταν δυνατές! Για όλους αυτούς τους λόγους λοιπόν τα βιώματά μας είναι δυνατά και όμορφα! Αιωνία η μνήμη της!
«Νάνι νάνι το μωρό μου»! Ανώνυμη αγρότισσα μάνα κοιμίζει το μωρό της για να συνεχίσει τον αγώνας της!
Ελληνίδα αγρότισσα, μάνα, νοικοκυρά, πρωταγωνίστρια, και πρώτη, αλλά και τελευταία. Και όταν σβήσουν τα φώτα αυτής της εφήμερης γιορτής, και περάσουν τα πανηγύρια, και τελειώσουν οι ύμνοι και οι ανέξοδοι έπαινοι των μεγάλων και τρανών, πάλι θα τις ξεχάσουν μέχρι την επόμενη χρονιά! Χρέος δικό μας είναι να μην ξεχάσουμε να τις γιορτάζουμε κάθε μέρα! Στο πρόσωπο κάθε σημερινής αγρότισσας τιμάμε και όσες δεν είναι στην ζωή! Όλες τους αντρειωμένες μορφές, θεϊκές φιγούρες, πανταχού παρούσες, μπροστά σε όλα! Δούλευαν όσο και οι άνδρες για να μην πεινάσουν, να μεγαλώσουν τα παιδιά, να τα σπουδάσουν, να προικίσουν τις κόρες τους, για να ζήσουν κάποτε όλοι μια καλύτερη ζωή!
Τιμή και δόξα λοιπόν στις Ελληνίδες αγρότισσες, στις επίγειες θεές, στο σύμβολο της ζωής και της δημιουργίας, σ’ αυτές που σμίξανε με τη γης και γινήκαν ένα με το χώμα της, για να φτιάξουν με τον ιδρώτα και το αίμα τους τον δικό τους πηλό, για να πλάσουν έναν απλό και όμορφο κόσμο! Τιμή και δόξα σ’ αυτές που φυλάνε Θερμοπύλες κρατώντας τα ήθη, τα έθιμα, και την οικογενειακή συνοχή, για να οικοδομηθεί σε γερά θεμέλια και με γερά υλικά μια ανθρώπινη κοινωνία! Στις νέες γυναίκες αγρότισσες, που στις δύσκολες σημερινές συνθήκες συνεχίζουν κάθε μέρα να παλεύουν για την πλήρη δικαίωση και αναγνώριση της προσφοράς τους, ευχόμαστε καλές αντοχές, χρόνια πολλά, ευλογημένα, και δημιουργικά!
