Κροκεές 1970! Στάση του Κ.Τ.Ε.Υ.Λ Πελοποννήσου δίπλα στην παλιό αστυνομικό τμήμα!
Η φωτογραφία με την λεζάντα «χωρίς λόγια», είναι από το λεύκωμα «Η ΜΙΚΡΗ ΜΑΣ ΠΟΛΗ (ΚΡΟΚΕΕΣ – ΛΕΒΕΤΣΟΒΑ), του αείμνηστου Πέτρου Λιακάκου!
γραφει ο Λουης Σερεμετης
«Μ’ αεροπλάνα και βαπόρια
και με τους φίλους τους παλιούς,
τριγυρνάμε…»
λέει το παλιό ζεϊμπέκικο του Διον. Σαββόπουλου που τραγουδούσε η Σωτηρία Μπέλλου!
Είναι ευχάριστο να ταξιδεύεις με καλή παρέα, όλο τον καιρό, και με κάθε μέσον. Πολλοί λαχταρούν τόσο πολύ να ταξιδεύουν, που άμα ανοίξει μια πόρτα αυτοκινήτου μπαίνουν μέσα για όπου να ‘ναι! Άλλοι πάλι δηλώνουν ότι το έχουν και σαν χόμπι, και δεν χάνουν τις ευκαιρίες! Πάντως εμείς εδώ για να τριγυρνάμε, ούτε αεροπλάνα έχουμε, καθότι δεν έχουμε αεροδρόμια, παρά τις εξαγγελίες πριν από κάθε εκλογές για αεροδρόμιο που δικαιούται τάχα η Λακωνία! Ούτε τα «παπόρια» βολεύουν όλες τις φορές, ειδικά άμα έχει τρικυμία, ούτε και τραίνα έχουμε που έχουν και αυτά τις δικές τους χάρες και ομορφιές στο ταξίδι! Χρόνια μας τσαμπουνάνε ότι το τραίνο «σκοντάφτει» στα ανώμαλα εδάφη μας, και στα βουνά, γι αυτό δεν φτιάξανε τραίνα στην Λακωνία! Αλλά τα αεροπλάνα που «σκοντάφτουν»; Στον Ταΰγετο, ή στον Πάρνωνα; Σκοντάφτουν μόνο στην αδιαφορία όλων!
Από παλιά ο κόσμος για τις μετακινήσεις, τις μεταφορές, και για τις τσάρκες του ένα γύρω, είχε τα πόδια του, σίγουρα πράματα, ακόμα και για μακρινές αποστάσεις, και βέβαια κάθε οικογένεια είχε τα κάρα, ή τις πολυτραγουδισμένες «σούστες» με τα άλογα και τα γαϊδούρια! Υπήρχαν και τα «αγοραία» αυτοκίνητα, τα ταξί, τα τρίκυκλα μηχανάκια και οι γνωστές τρίκυκλες μηχανές, και λίγα φορτηγά, που εκτός από τα εμπορεύματα κουβαλούσαν και τα προικιά στους γάμους, κόσμο στις θάλασσες για τα καλοκαιρινά μπάνια, και πιστούς στα μοναστήρια και στα γύρω πανηγύρια!
Το μόνο μαζικό μεταφορικό μέσον που είχαμε «εξ’ απ’ ανέκαθεν» που λέγανε οι παλαιοί, ήταν τα λεωφορεία της γραμμής που κουβαλούσαν κόσμο στην Σπάρτη, στο Γύθειο, στην Μονεμβασιά, αλλά και στην Αθήνα! Ποιος δεν θυμάται εκείνη την μοναδική και αξέχαστη εφτάωρη διαδρομή του Αχλαδόκαμπου και του «Κωλοσούρτη», με τις πολλές ακαθόριστες στάσεις σε ερημικά μέρη για τις σωματικές ανάγκες του κόσμου, και τους εμετούς σε ένα πολύωρο και κουραστικό ταξίδι! Αξέχαστες όμως ήταν και οι ολιγόλεπτες στάσεις που όλοι περίμεναν, οι στάσεις πριν την Τρίπολη στης «Χρίσταινας», και στους «Μύλους» του Άργους, για μια ανάσα με καφέ, μπύρα, πορτοκαλάδα, και το πεντανόστιμο σουβλάκι!
Οι συγκοινωνίες της Λακωνίας λειτούργησαν για πρώτη φορά το 1946, για να καλύψουν τις ανάγκες του επιβατικού κοινού με τα μικρά λεωφορεία των 10 θέσεων μέχρι το 1950, οπότε ιδρύεται το 5ο Κ.Τ.Ε.Λ. Λακωνίας που βρισκόταν επί της οδού Κ. Παλαιολόγου, με τα σκόρπια πρακτορεία, και θα παραμείνει έτσι ως το 1970. Το 1968 συνενώνεται με τα Κ.Τ.Ε.Λ των άλλων νομών της Πελοποννήσου και μετονομάζεται σε 1ο Κ.Τ.Ε.Y.Λ. Πελοποννήσου. Το 1970 μεταστεγάζεται σε άλλο χώρο στο κέντρο της Σπάρτης, μέχρι το 2006. Το 1973 με νέο νόμο τα Κ.Τ.Ε.Υ.Λ διαλύονται δίνοντας τις θέσεις τους στους Συνεταιρισμούς των Κ.Τ.Ε.Λ σε κάθε νομό, και από το 2003 γίνονται Ανώνυμες Εταιρίες Παροχής Μεταφορικών, Τουριστικών & Εμπορικών Υπηρεσιών. Το λεωφορείο ήταν ανέκαθεν το πιο δημοφιλές και πιο οικονομικό μέσο μετακίνησης, που ένωνε συγκοινωνιακά τα περισσότερα χωριά.
Σε κάθε χωριό υπήρχαν τα καφενεία – σταθμοί, τα γνωστά πρακτορεία, που έκοβαν τα εισιτήρια για τους επιβάτες, έστελναν και παραλάβαιναν τα δέματα. Υπήρχαν και οι στάσεις πριν και μετά το πρακτορείο, κυρίως στις άκρες του χωριού για να βολεύονται όλοι. Μία ήταν στην παλιά αστυνομία όταν το λεωφορείο έμπαινε από τις στροφές στις «Μόλτσες», μία στα «Κουβαρακιάνικα όταν έμπαινε από Δαφνί, και μια στην έξοδο προς Σκάλα στο «Χάνι του Σερεμέτη».
Το πρώτο πρακτορείο σταθμός στο χωριό ήταν το καφενείο «ΚΑΦΕ–ΜΠΑΡ Ο ΣΤΑΘΜΟΣ » του παππού του Γιάννη του Σταματάκου, στο έμπα της αγοράς! Κόσμος πολύς μπαινόβγαινε να κόψει εισιτήρια για να ταξιδέψει, να υποδεχτεί ταξιδιώτες, να παραλάβει ή να στείλει δέματα, κοφίνια με φρούτα και λαχανικά, χαρτόκουτα με φαγητά για τους φοιτητές στην Αθήνα, ντενεκέδες με ελιές και λάδια, ολόκληρα κιβώτια με τραχανοχυλοπίτες για τους Αθηναίους. Όταν συνταξιοδοτήθηκε, το πρακτορείο μεταφέρθηκε στην άλλη άκρη της πλατείας στο καφενείο που διατηρούσε για πολλά χρόνια με την γυναίκα του την Γεωργία ο μπάρμπα Τάσος ο Χρηστάκος! Σήμερα διατηρείται ακόμα στην ίδια θέση, αλλαγμένο, και με νέα διεύθυνση από τον Χρήστο Παναγιώτου.
Τα Λεβέτσοβα έχουν κι αυτά την δική τους ιστορία στις συγκοινωνίες, αφού υπήρχαν δύο εμβληματικές φυσιογνωμίες γνωστές και εκτός Λακωνίας, που είχαν συνδέσει τα ονόματά τους με την ιστορία των λεωφορείων και του ΚΤΕΛ Λακωνίας! Ήταν ο Μπάρμπα Θωμάς ο Αγγελάκος, ιδιοκτήτης και οδηγός λεωφορείου, και ο μπάρμπα Γιώργης ο Παναγόπουλος εισπράκτορας, πασίγνωστος για την προθυμάδα του, και για τον εύθυμο χαρακτήρα του! Ετοιμόλογος πάντα, και ποιος δεν θυμάται τις φοβερές ατάκες του, το λεπτό χιούμορ του, τα καλαμπούρια του με τα σόκιν ανέκδοτά του! Όλα αυτά τον έκαναν περιζήτητο στους επιβάτες, και το μόνο που ρωτούσαν ήταν με πιο λεωφορείο και με ποιον εισπράκτορα θα ταξιδέψουν, αφού μαζί του ξεχνιόντουσαν για λίγο οι σκοτούρες τους, ξελιγωνόταν στα γέλια, ειδικά οι γριές, και έτσι πέρναγε το ταξίδι ευχάριστα, και δεν ζαλίζονταν κιόλας.
Το θρυλικό λεωφορείο του μπάρμπα Θωμά του Αγγελάκου, πλυμένο και γυαλισμένο πάντα, ήταν αραγμένο στο «Πάνω χωριό», συνήθως στην Αγιά Παρασκευή, δίπλα στο γυμναστήριο του σχολείου, και περίμενε πότε θα βγεί δρομολόγιο από το ΚΤΕΛ για να κινηθεί. Αν και τα είχαν τα χρονάκια τους, και το λεωφορείο, και ο μπάρμπα Θωμάς, και ο μπάρμπα Γιώργος ο εισπράκτορας, έκαναν πολλά δρομολόγια! Με αυτό γινόντουσαν και οι εκδρομές των σχολείων, τα θαλάσσια μπάνια το καλοκαίρι στα «Τρίνησα», επισκέψεις σε μοναστήρια, της Αγιά Τριάδας στο Ασήμι, και σε πανηγύρια σε γειτονικά χωριά! Με τα πρωινά δρομολόγια μεταφέρονταν στα χωριά και οι εφημερίδες, οι ταχυδρομικοί σάκοι με αλληλογραφία, και δέματα από το εξωτερικό που έστελναν για βοήθεια οι ξενιτεμένοι πατριώτες μας!
Παραφορτωμένο τις περισσότερες φορές, βογκούσε στις μεγάλες ανηφόρες, αλλά κατάφορτο με τις εικονίτσες της Παναγίας, του Χριστού, του Άγιο Νικόλα και της Αγιά Παρασκευής κρεμασμένες ψηλά πάνω από τον οδηγό, πάντα τα κατάφερνε! Οι μεγαλύτεροι σταυροκοπιόντουσαν πότε να φτάσουμε, ο μπάρμπα Θωμάς ίδρωνε και ξεΐδρωνε, ο μπάρμπα Γιώργης ο εισπράκτορας ψύχραιμος εκείνες τις ώρες έλεγε τα ανάλογα ανέκδοτά του για να ξεχαστεί λίγο ο κόσμος και να διασκεδάσει την αγωνία του, κι εμείς οι μικρότεροι είχαμε τον δικό μας χαβά καλαμπουρίζοντας! Και φυσικά στους δρόμους υπήρχαν και οι ελεγκτές με το καπελάκι τους, ο φόβος και ο τρόμος όσων με διάφορους τρόπους δεν έκοβαν εισιτήριο, αφού περίμεναν για να ελέγξουν αν έχουν όλοι εισιτήρια και για την σωστή διαδρομή!
Όταν το λεωφορείο κάπου τα «εύρισκε σκούρα», για να το εμψυχώσουμε το κακόμοιρο φωνάζαμε ρυθμικά «μπάρμπα Θωμάς – μπάρμπα Θωμάς», και δώσ του οι «καρφωτές» ταχύτητες από τον μπάρμπα Θωμά, για να μην κόψει καθόλου το λεωφορείο στον ανήφορο, και όταν έβγαινε η ανηφόρα πανηγυρίζαμε! Η μεγαλύτερη δυσκολία, που εμείς τα παιδιά την απολαμβάναμε κιόλας, ήταν όταν κινιόταν σε χωματόδρομο με βροχή και κόλλαγε στις λάσπες! Τότε δύο ήταν οι λύσεις. Ή να φτάσει κάποιο δυνατό αυτοκίνητο ή φορτηγό να το ξεκολλήσει από τις λάσπες, ή να βγουν έξω οι ίδιοι οι επιβάτες και να σπρώχνουν»
Υπήρχαν σε ταμπελίτσες γραμμένα τα καθήκοντα και οι υποχρεώσεις οδηγού και εισπράκτορα, και υπενθυμίσεις προς τους επιβάτες για να διατηρείται ο χώρος καθαρός, να κάνουν ησυχία και να μην ενοχλούν τον οδηγό με φωνές. Υπήρχαν όμως και τασάκια για το κάπνισμα με ανοιχτά παράθυρα, που ήταν ένα μαρτύριο για όσους δεν κάπνιζαν! Για όσους ζαλίζονταν στο ταξίδι υπήρχαν και οι χάρτινες σακούλες! «Εισπράκτορα σακούλααααα», φώναζαν οι γέροι όταν ζαλίζονταν και τους ερχόταν εμετός, και αν δεν τους προλάβαινε ο εισπράκτορας ξίνιζε όλο το λεωφορείο, κι αλλοίμονο στον μπροστινό, ή στον διπλανό! Υπήρχαν όμως και οι άγραφοι κανόνες που είχαμε μάθει από το σπίτι, και είχαμε βάλει καλά στον νου μας! Να παραχωρούμε την θέση μας οι νεώτεροι στους μεγαλύτερους, στο παπά, στον χωροφύλακα, τον δάσκαλο, αλλά κυρίως στους ηλικιωμένους, στους ανάπηρους, στις εγκύους, και στις μανάδες που κρατούσαν στην αγκαλιά τους μωρά!
Το ΚΤΕΛ Λακωνίας έχει μια ιστορία 70 και πλέον χρόνων. Προσπαθούσε πάντα να βελτιώνει τις υπηρεσίες του στο επιβατικό κοινό, ανανεώνοντας τακτικά το στόλο των αυτοκινήτων, των πρακτορείων, τη συχνότητα των δρομολογίων, επιτελώντας παράλληλα και ένα μεγάλο κοινωνικό έργο. Την μεταφορά ευπαθών ή ειδικών ομάδων του Ελληνικού πληθυσμού, πολύτεκνοι, ΑμΕΑ, με μειωμένο εισιτήριο και σε ορισμένες περιπτώσεις ακόμη και δωρεάν. Από τα αυτοκίνητα των 10 θέσεων του 1946, περάσαμε στα θρυλικά «32άρια», και σήμερα φτάσαμε στα υπερσύγχρονα των 52 θέσεων, με κλιματισμό, w.c, και πολλές άλλες ανέσεις. Σήμερα στον καινούργιο υπερσύγχρονο χώρο του ΚΤΕΛ Λακωνίας εξυπηρετούνται καθημερινά και άνετα εκατοντάδες επιβάτες, καλύπτοντας έτσι με τον ανανεωμένο στόλο του ακόμη και απευθείας περισσότερους από 70 προορισμούς, προσφέροντας ταυτόχρονα τουριστικές και άλλες εμπορικές υπηρεσίες.
Είναι γεγονός ότι με το πέρασμα του χρόνου άλλαξαν πολλά πράγματα! Όταν όμως λέμε ότι άλλαξαν προς το καλύτερο, τι εννοούμε ακριβώς καλύτερο; Μόνο τις ανέσεις και την ασφαλή και γρήγορη μεταφορά; Δρόμοι μεγάλοι και ασφαλείς φτιάχτηκαν, λεωφορεία καινούργια έχουμε, αλλά σήμερα παρά τις ανέσεις στο ταξίδι, υπάρχει μια σοβαρή παραφωνία! Και αυτή έχει να κάνει με αποφάσεις του ΚΤΕΛ Λακωνίας για την σταδιακή μείωση των δρομολογίων, και των διελεύσεων μέσα από το χωριό. Είναι κάτι που πλήττει τους ηλικιωμένους, όσους δεν μπορούν να οδηγήσουν Ι.Χ, και γενικά κάνει δύσκολη την αναμονή στην στάση. Όταν δεν περνάει το λεωφορείο μέσα από το χωριό, να περιμένει δηλαδή ο κόσμος σαν το γαϊδούρι της φωτογραφίας, σε μια στάση που ο Θεός να την κάνει στάση, στον νέο κόμβο εισόδου έξω από το χωριό, κοντά στο «Μαυριλό»! Σε έναν χώρο που δεν υπάρχει φωτισμός και στέγαστρο, το κατακαλόκαιρο, ή το καταχείμωνο, για να πάνε Σπάρτη ή Σκάλα. Αυτό αν δεν είναι περιφρόνηση, μοιάζει με τιμωρία;
Εκτός λοιπόν από την επιβεβλημένη αναθεώρηση από το ΚΤΕΛ αυτών των επιλογών του, εδώ θα μπορούσε να παρέμβει σοβαρά και να πιέσει και ο δήμος Ευρώτα και το τοπικό συμβούλιο Κροκεών, για να αλλάξει αυτή η κατάσταση, αλλά και για να φτιαχτούν όπως και σε άλλα Κοινοτικά διαμερίσματα τουλάχιστον στεγασμένες και ανθρώπινες στάσεις.
Αυτή η φωτογραφία λοιπόν με το συμπαθητικό γαϊδουράκι στην στάση του ΚΤΕΛ, που θα μπορούσε να είχε πάρει και βραβείο σε κάποια έκθεση φωτογραφίας, ήταν η αιτία για αυτό το σχετικά σύντομο ταξίδι σε όμορφες εποχές, αλλά και μια ευκαιρία για επισημάνσεις, και προτάσεις για διορθώσεις! Και τι δεν μας θύμισε! Μετά από αυτή την μικρή αλλά γεμάτη νοσταλγία αναδρομή, βλέπουμε τι μας λείπει! Καταλαβαίνουμε ότι δυστυχώς πέρασε ανεπιστρεπτί μια όμορφη εποχή! Μαζί με τους μοναδικούς της ανθρώπους, που λειτουργούσαν με τον καλύτερο τρόπο τα φτωχά Μέσα Μαζικής Μεταφοράς για την εξυπηρέτηση του επιβατικού κοινού, χάθηκαν και οι ζεστές ανθρώπινες στιγμές!
Κλείνοντας κάνουμε μια έκκληση για άλλη μια φορά! Κάθε μια παλιά φωτογραφία που είναι καταχωνιασμένη σε κάποιο συρτάρι μας, μπορεί να είναι και μία σελίδα της ιστορίας του χωριού, γραμμένη από τους ίδιους τους ανθρώπους του. Σίγουρα στα συρτάρια μας έχουμε τέτοιες φωτογραφίες, και με ιδιαίτερη συναισθηματική αξία για τον καθένα μας! Αυτές όμως αποκτούν ακόμα μεγαλύτερη αξία όταν τις βγάλουμε από την αφάνεια και τις αξιοποιήσουμε δημοσιεύοντάς τες, όχι μόνο για να πάρουμε λάικ, αλλά για να περιγράψουμε έστω με δύο λόγια τους πρωταγωνιστές και τις συνήθειες των ανθρώπων σε αλλοτινές εποχές! Εύκολο είναι να γράψουμε ό,τι ξέρουμε ή έχουμε ακούσει, να τα βάλουμε σε σειρά, να «κόψουμε ένα εισιτήριο», και να ταξιδέψουμε πίσω στον χρόνο! Σκοπός μας είναι όχι απλά να μοιραστούμε φωτογραφίες, που σκέτες μπορεί σε πολλούς να μην λένε και πολλά πράγματα, αλλά και να τιμήσουμε ανθρώπους, να θυμηθούμε συνήθειες και τρόπους ζωής όσοι τα ζήσαμε, και να μάθουμε όσοι δεν τα προλάβαμε!
