Ο Αρχιμανδρίτης π. Ραφαήλ Τσάλτας, στην Ιερά Μονή «Θεοµήτορος Ελεούσης», γνωστή ως «Μοναστήρι του Κούµπαρη».

Της Ζωοδόχου πηγής! Εσπερινός σήμερα Πέμπτη, και θεία λειτουργία την Παρασκευή από τον ηγούμενο Κροκεάτη Αρχιμανδρίτη π. Ραφαήλ Τσάλτα, στην Ιερά Μονή «Θεοµήτορος Ελεούσης», γνωστή ως «Μοναστήρι του Κούµπαρη».

Λίγα λόγια για αυτή την ιστορική μονή που για πολλούς μπορεί να είναι άγνωστη! Είναι κτισμένη στους πρόποδες του Ταϋγέτου, στην πλευρά ενός κατάφυτου λόφου νοτιοδυτικά της Παλαιοπαναγιάς. Απέχει 14 χιλιόμετρα από την Σπάρτη, και 3 χιλιόμετρα από την Παλαιοπαναγιά. Ο προσκυνητής µπορεί και να περπατήσει σε 40 περίπου λεπτά τον χωµατόδροµο που την συνδέει µε το χωριό, είτε να κάνει µε το αυτοκίνητο την διαδροµή.

Ο ακριβής χρόνος ίδρυσης της Μονής παραµένει άγνωστος, ενώ υπάρχουν και αναφορές για λειτουργία του στους προχριστιανικούς χρόνους. Σύµφωνα µε πληροφορίες από ιστορικές πηγές, η χρονική αφετηρία της Μονής τοποθετείται στα µέσα του 13ου αιώνα, αφού για πρώτη φορά την συναντάμε ως «Μονή της Υπεραγίας Θεοτόκου Ελεούσης» στο γνωστό χρυσόβουλο του Ανδρονίκου Β΄ Παλαιολόγου (1292-1293).

Από εκείνη την Μονή των βυζαντινών χρόνων, σήµερα σώζονται µόνο κάποια µαρµάρινα κομμάτια, εντοιχισµένα στην τοιχοποιία της εκκλησίας, στο καμπαναριό, και στο οχυρωµατικό τείχος. Άξιο προσοχής είναι επίσης και ένα κιονόκρανο, πιθανότατα από τους κίονες του βυζαντινού ναού. Οι υπάρχουσες ενδείξεις αλλά και η ιστορία της ευρύτερης περιοχής οδηγούν στο συμπέρασμα ότι η βυζαντινή Μονή κατά την πρώτη περίοδο της Τουρκοκρατίας περιήλθε σε παρακµή, εγκαταλείφθηκε και σιγά σιγά ερηµώθηκε.

Το 1602 ανοικοδοµήθηκε το µοναστηριακό συγκρότηµα που βλέπουµε σήµερα, με την επιγραφή που βρίσκεται πάνω από την βόρεια είσοδο της εκκλησίας που λέει ότι, ο «…Ο ΘΕΙΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΣΕΠΤΟΣ ΝΑΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΜΗΤΟΡΟΣ ΤΗΣ ΕΠΟΝΟΜΑΖΟΜΕΝΗΣ ΕΛΕΟΥΣΑ ΚΟΎΜΠΑΡΗ, ΑΝΗΓΕΡΘΕΙ ΚΑΙ ΑΝΙΣΤΟΡΗΘΕΙ ΤΟ 1602…».Εδώ για πρώτη φορά συναντάται και η ονομασία «Κούµπαρη». Για την επωνυμία αυτή, που η προέλευσή της θα πρέπει να αναζητηθεί στις αρχές του 17ου αιώνα, έχουν γραφτεί διάφορες υποθέσεις. Πιθανότερη φαίνεται εκείνη που υποστηρίζει, ότι σχετίζεται µε το όνοµα του ανθρώπου που δαπάνησε πολλά και εργάστηκε για την «εκ βάθρων» ανέγερση και αναβίωσή της.

Η προφορική παράδοση του τόπου θέλει στα χρόνια της σκλαβιάς να πηγαίνουν κρυφά σε αυτήν τα παιδιά των χριστιανών, για να µάθουν γραφή και ανάγνωση. Οι παλαιότεροι υποδείκνυαν και τον χώρο όπου λειτουργούσε το κρυφό σχολειό της Μονής.

Το 1826 το μοναστήρι καίγεται από τον Ιµπραήµ. Κατόπιν οι λιγοστοί μοναχοί, µε πρωτοστάτη τον Καθηγούμενο Γρηγόριο, θα καταφέρουν να αναστηλώσουν τα δύο κελιά της ανατολικής πτέρυγας, χωρίς ωστόσο να µπορέσουν να επαναφέρουν το μοναστήρι στην αρχική του αίγλη. Τελικά, µε διάταγµα του Όθωνα, η Μονή διαλύεται το 1834, αφού δεν διέθετε πάνω από έξι µοναχούς, πού απαιτούσε ο νόμος.

Στη συνέχεια και συγκεκριμένα τό 1836, αρχίζει η δήµευση του μεγαλύτερου µέρους της περιουσίας της. Τό 1838 λειτούργει στην Παλαιοπαναγιά σε κτήριο της «διαλελυµένης Μονής της Παναγίας του Κούµαρη», το πρώτο «Διδακτήριο» του Δήµου Φάριδος. Την ίδια χρονιά, ο τελευταίος Ηγούμενος του Κούµαρη Ανατόλιος και οι κάτοικοι των Ανωγείων, της Παλαιοπαναγιάς καί του Ξηροκαµπίου ζητούν ενυπόγραφα από την «Επί των Εκκλησιαστικών Βασιλικήν Γραµµατείαν της Επικρατείας», την διατήρηση της Μονής. Το ίδιο αίτηµα απευθύνει και το Δηµοτικό Συµβούλιο του Δήµου Φάριδος, χωρίς αποτέλεσμα.

Ύστερα από την αμετάκλητη απόφαση διάλυσής της, προσαρτάται οριστικά στη «διατηρουµένην» Ιερά Μονή Γόλας µέχρι τό 1922, όπου μέχρι τότε μετέβαινε στου Κούµπαρη και διακονούσε κατά διαστήματα, ο νεαρός τότε µοναχός και μετέπειτα τελευταίος Καθηγούμενος της Γόλας Ιερόθεος, κατά κόσµον Ιωάννης Σαραντάκος από την Παλαιοπαναγιά. Ο Ιερομόναχος Ιερόθεος υπήρξε µιά εμβληματική προσωπικότητα της περιοχής για την εποχή εκείνη, µέ ήθος μοναχικό και παρουσία άγια.

Το κτηριακό συγκρότηµα της Μονής περικλείεται από τείχος και παρουσιάζει έντονο φρουριακό χαρακτήρα και αναπτύσσεται σε βαθµίδες, λόγω της εδαφικής κλίσης. Σήµερα σώζονται σε πλήρη µορφή το καθολικό (εκκλησία της Μονής), τα κελιά της ανατολικής πτέρυγας, το οχυρωµατικό τείχος και η πύλη µε την καµάρα της εισόδου.

Από το 1922 ως σήµερα η Μονή διοικητικά υπάγεται ως µετόχι στην Ιερά Μονή Ζερµπίτσης, ενώ λειτουργικά εξυπηρετείται από τον εκάστοτε παπά της ενορίας της Παλαιοπαναγιάς. Οι κάτοικοι του χωριού, σε αναγνώριση της πνευματικής και υλικής προσφοράς της Μονής προς την κοινότητά τους, φροντίζουν το μοναστήρι και πανηγυρίζουν σε αυτό την εορτή της Ζωοδόχου Πηγής από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Η Μονή είναι χαρακτηρισμένη ως «διατηρητέο θρησκευτικό µνηµείο» με την Υ. Α. 15904 /24-11-62,ΦΕΚ473/Β/17-12-62.

Ο Ταΰγετος είναι ένα βουνό απαράμιλλου φυσικού κάλους, και χάρη στην ιδιαίτερη μορφολογία του, στις απόκρημνες πλαγιές, στα φαράγγια, στα σπήλαια, και στις οχυρωμένες περιοχές του με φυσικά εμπόδια, φιλοξενεί πολλά μοναστήρια κυρίως Βυζαντινής εποχής, που δείχνουν την κοινωνική και οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής από την Τουρκοκρατία και δώθε. Δυστυχώς σήμερα αν τις αναζητήσεις στο διαδίκτυο, θα δεις ότι οι περισσότερες είναι εγκαταλειμμένες! Είναι κρίμα να συμβαίνει αυτό την σημερινή εποχή που αναπτύσσεται ταχύτατα ο προσκυνηματικός τουρισμός!

Πολλές από αυτές τις πληροφορίες τις αναζήτησα και τις βρήκα στο διαδίκτυο. Τα μοναστήρια σαν μνημεία θρησκευτικής, ιστορικής και πολιτιστικής κληρονομιάς για πολλούς είναι άγνωστα, ή επειδή είναι δυσπρόσιτα δεν τα επισκεπτόμαστε! Οφείλουμε όμως για πολλούς λόγους να τα επισκεφτούμε για να τα γνωρίσουμε! Ας κάνουμε μια αρχή από σήμερα, ανταποκρινόμενοι στο κάλεσμα του ηγούμενου αυτής της ιστορικής ιεράς Μονής, του πατριώτη μας και άξιου Αρχιμανδρίτη π. Ραφαήλ, να γνωρίσουμε το μοναστήρι της «Θεοµήτορος Ελεούσης», το «Μοναστήρι του Κούµπαρη», και να παρακολουθήσουμε με κατάνυξη τον εσπερινό και την θεία λειτουργία! Είναι μια ευκαιρία να ξεκουραστεί το σώμα, και να γαληνέψει η ψυχή μας!

Χριστός ανέστη, καλή αυριανή, βοήθειά μας, χρόνια πολλά και καλά, με υγεία!!!